Trong thời Tam quốc chiến, có một nhân vật cho đến nay vẫn là đề tài bàn tán sôi nổi nhất của hậu thế. Có người gọi ông là anh hùng, cũng có kẻ gọi ông là gian thần hoặc tiểu nhân. Nhưng suy cho cùng cách gọi đúng nhất về nhân vật này là cả hai chữ: Gian hùng và anh hùng. Người này là Tào Tháo.
Có câu “Thiên thời, địa lợi, nhân hoà”, phàm một sự việc gì xảy ra mà có thể thành công được đều phải có được 3 yếu tố này. Anh hùng chỉ có thể xuất sinh khi thời thế đang loạn lạc, đất nước suy bại, trăm họ lầm than, vì nhân dân mà hy sinh thì mới có thể hoàn thành đại nghiệp, lưu danh sử sách.
Vậy “loạn thế xuất gian hùng” thì sao? Vì “gian hùng” khác với “gian thần”. Gian hùng cũng là anh hùng nhưng người ấy sử dụng thủ đoạn để đạt được mục đích. Tuy sử dụng thủ đoạn nhưng không phải vì mục tiêu cá nhân mà là nghĩ đến đại cục, đến xã tắc mà sử dụng đến nó.
Còn gian thần là một kẻ gian ác, chỉ tư lợi bản thân chứ không vì giang sơn đất nước. Ngoài ra, kẻ gian thần còn thường làm hại người khác không từ thủ đoạn để đạt lợi ích cá nhân. Ít người biết được Tào Tháo chỉ là một “gian hùng”, chứ không phải một “gian thần”.
Một đại quân thần thất vọng
Tào Tháo đã từng là một quân thần năng nổ vì đất nước, từng bất chấp nguy cơ bị giáng chức dâng sớ nêu lên lẽ phải, bảo vệ người ngay chính, ngăn cản kẻ xấu. Chỉ tiếc mọi nỗ lực can gián đều thất bại, hoạn quan tiếp tục lộng hành, làn sóng cải cách bị ngăn chặn.
Thậm chí Hán đế còn tuyên bố: “Kẻ nào tấu trình về việc sửa sang chính trị tại các châu huyện mà không hiệu nghiệm, khiến dân chúng phao ngôn nhảm nhí đều bị bãi miễn chức vụ”. Phản ứng của triều đình khiến Tào Tháo thất vọng. Tam Quốc Chí có mô tả rằng Tào Tháo “biết không thể khuông phò chính sự được, bèn chẳng dâng lời can gián nữa”. Về sau, dù được thăng chức Thái thú Đông quận, Tào Tháo từ chối “cáo bệnh về quê”.
Sau khi Hán Linh đế chết, Đại tướng quân Hà Tiến bị hoạn quan giết, Đổng Trác thừa cơ hoành hành, xóa bỏ sự tôn nghiêm của Hán triều. Năm 189 Tào Tháo về đến Trần Lưu, phát tán gia tài, tập hợp nghĩa binh, chuẩn bị tru diệt Trác. Không lâu sau đó, Tào Tháo gia nhập liên quân của Viên Thiệu và 18 chư hầu, thảo phạt nghịch tặc Đổng Trác.
Người thất vọng về liên quân
“Tru diệt nghịch tặc, phục hưng xã tắc” là chuyện cao cả, phàm ai là phe chính nghĩa cũng đều muốn làm, nhưng không như những gì Tào Tháo kỳ vọng. Liên quân tụ họp xong, ngoài Tào Tháo và Tôn Kiên, không một ai động binh.
Thua trận, Tào Tháo quay về đại bản doanh chỉ thấy liên quân “ngày ngày uống rượu, chẳng mưu tính tiến thủ”. Triều đình Đông Hán làm Tào Tháo thất vọng. Nhưng những con người “phục hưng” Hán triều mới thật sự khiến Tào Tháo tâm tàn ý lạnh.
Có lần, Tào Tháo đã thẳng thắn phê bình: “Các ông ôm mối ngờ vực không chịu tiến, làm mất lòng trông ngóng của thiên hạ, vì các ông mà ta cảm thấy xấu hổ”.
Đám quân ô hợp về sau còn quay sang tàn sát lẫn nhau nhằm chiếm địa bàn, khiến Tào Tháo thất vọng mà hiểu ra rằng, không thể trông đợi bất cứ ai mà mình phải tự gây dựng quyền lực, nếu không mọi mong muốn cải cách mãi chỉ là kế hoạch.
“Gian hùng” thời loạn xuất thế
Thời Tam Quốc, ba nước Ngụy, Thục, Ngô cùng nhau tranh đoạt thiên hạ. Tào Tháo không phải dòng dõi người Hán nên được xem là đối nghịch với Lưu Bị và người dòng dõi Trung Sơn Tĩnh Vương. Vì thế đương nhiên kẻ đối nghịch là Tào Tháo, phải được mô tả như một tên “gian hùng”.
Người ta đã quá quen thuộc với các giai thoại về Tào Tháo với châm ngôn nổi tiếng: “Thà ta phụ người còn hơn để người phụ ta“. Ví như Tháo giết cả nhà Lã Bá Sa, lấy đầu Vương Hậu để yên bụng ba quân, giả vờ ngủ say giết cả lính hầu… Trong cái “Bảy thực, ba hư” của Tam Quốc, tác giả mượn Tào Tháo để mô tả một cách khái quát và sống động tính “gian hùng”, đa nghi ấy.
Tào Tháo không thích người hiểu rõ gan ruột mình đến chân tơ kẽ tóc như Dương Tu và Tuân Úc, họ sau này đều là nạn nhân của ông. La Quán Trung, tác giả biên soạn Tam Quốc diễn nghĩa đã bày tỏ ác cảm của mình qua bài hịch do Trần Lâm soạn cho Viên Thiệu khi chuẩn bị khởi binh Tào Tháo.
Qua Tam Quốc diễn nghĩa, Tào Tháo được xem là thiếu hụt chữ “Nhân” trong Ngũ thường (Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín). Chính điều này khiến ông không thuộc phe hoàn toàn “chính nghĩa”. Lòng nhân từ bác ái là điều mà từ xưa tới nay mọi người đều đặt lên hàng đầu, vì vậy không khó giải thích với những ác cảm đối với Tào Tháo của thế hệ sau này.
Thực tế sai biệt!
Thực tế, Tào Tháo chứng kiến sự hủ bại của triều đình, sự thủ đoạn của các chư hầu, thì thấy không thể nhờ cậy hay nương tựa vào một ai. Tào Tháo quyết định sẽ hành động một mình. Con đường Tào Tháo bước sang một trang mới sau khi tách ra khỏi liên quân Viên Thiệu. Tháo bắt đầu chiêu binh mãi mã, chiếm đất, chiếm thành, rồi sau đó nhờ cơ trời mà trở thành Thừa tướng nhà Đông Hán.
Khi này, quyền lực đã ở mức cao, ông có thể mỉm cười khi thấy ước muốn thống nhất thiên hạ của mình bấy lâu có hy vọng trở thành hiện thực. Từ những chiến thắng về mặt quân sự, Tào Tháo cũng từng bước đi xa hơn trên con đường chính trị.
Năm 213, Tào Tháo ép Hiến Đế phong mình làm Ngụy Công, ban cho Cửu tích tức chín loại vật khí đế vương làm cho đại thần được ân sủng nhất. Năm 216, đánh Trương Lỗ xong, Tháo được “từ tước Công thành Ngụy vương”, hưởng thụ các đặc quyền “triều bái không phải xưng danh”, “vào triều không phải rảo bước”, được “đeo kiếm lên điện”, thậm chí được “đội mũ miện có mười hai tua, đi xe sáu ngựa kéo” vốn là những nghi thức của bậc đế vương. Ông còn dùng con trai Tào Phi là Thế tử nước Ngụy.
Tào tháo trong mắt Nho giáo
Năm 220, chỉ vài tháng sau khi Tào Tháo mất, Tào Phi ép Hiến đế nhường ngôi, nhà Ngụy chính thức thay thế nhà Hán. Từ việc “phụng mệnh thiên tử hiệu lệnh chư hầu” cho đến cái tiếng “gian tặc thoán nghịch” của Tào Tháo, nên trong con mắt của Nho giáo truyền thống ông luôn là một kẻ “gian”.
Không ai mới sinh ra đã là gian hùng. Tào Tháo cũng vậy. Từ “năng thần” biến thành “gian hùng”. Nói như Hứa Thiệu là do từ “trị thế” chuyển sang “loạn thế”. Trong tư duy của Tào Tháo nó là một quá trình chuyển tiếp lâu dài. Điều này thể hiện rõ nhất qua lời của Tào Tháo trong bản “Thuật chí mệnh” của mình:
“Cô ban đầu được cử làm Hiếu liêm, tuổi trẻ, tự biết mình không phải là kẻ sĩ nổi danh nơi hang động, thế nên chỉ muốn làm một viên Quận thú, nắn sửa chính giáo, kiến lập danh tiếng, khiến kẻ sĩ trên đời biết đến mình…
… Cô thân là Tể tướng, ngôi nhân thần đã cực quý, ước vọng đã quá rồi vậy. ..cô nói lời này, xem như tự cao tự đại, là muốn cho người ta nói hết lời, nên không phải úy kỵ gì. Thiết nghĩ quốc gia nếu không có Cô, chẳng biết có bao người xưng đế, bao kẻ xưng vương?…”. Vậy gian hùng chẳng lẽ vì loạn thế mà tạo ra sao?
Tào Tháo giữ nghiêm quân kỷ, cắt tóc thay đầu
Tào Tháo trị quân nghiêm khắc, quân pháp nghiêm ngặt, thưởng phạt phân minh. Trong một lần hành quân, giữa đường phải đi qua một ruộng lúa mạch, Tào Tháo hạ lệnh: “Những kẻ giẫm lên lúa mạch, bất kể là ai, lập tức sẽ bị chém đầu thị chúng”. Tướng sĩ quả nhiên vô cùng cẩn thận khi đi qua ruộng lúa mạch, không một ai dám giẫm đạp lên ruộng lúa. Trăm họ thấy thế vô cùng tán thưởng.
Đột nhiên, trong ruộng lúa có một chú chim bay vút lên, làm kinh động đến ngựa của Tào Tháo. Chú ngựa bị giật mình đã chạy vào ruộng lúa, giẫm lên một mảnh ruộng lúa mạch nhỏ. Tào Tháo lập tức gọi quan viên tùy tùng tới, yêu cầu trị tội mình vì đã đạp lên ruộng lúa.
Quan viên nói rằng: “Sao có thể trị tội Thừa tướng đây?” Tào Tháo đáp lại: “Lời ta đích thân nói ra, nếu ngay cả ta cũng không tuân thủ, thử hỏi còn ai cam tâm tình nguyện tuân thủ nữa đây?”. Nói rồi Tào Tháo tuốt thanh gươm luôn đeo bên hông, muốn tự cắt cổ mình. Văn thần, võ tướng bên cạnh được một phen khiếp vía, quỳ rạp cả xuống đất kêu khóc.
Mưu sĩ là Quách Gia nói: “Trong “Xuân Thu” của Khổng thánh nhân có nói rằng: “Pháp luật không áp dụng với người tôn quý”. Hiện giờ chủ công thống lĩnh đại quân, vai mang trọng trách, sao có thể tự sát được?”. Thế là Tào Tháo cắt tóc thay đầu, truyền lệnh cho ba quân được biết.
Cổ nhân cho rằng “Thân thể, tóc và da đều do cha mẹ ban cho”. Cắt tóc là một chuyện rất hệ trọng. Do đó hành động này của Tào Tháo cũng là một hình thức tự trừng phạt vô cùng nghiêm khắc. Tào Tháo cắt tóc, vừa có thể giữ uy tín trước mặt tướng sĩ của mình, cũng đắc được lòng dân, lại giữ được sự thành tín, trung thực, đã nói là làm.
Tào Tháo thuận mệnh Trời, vốn là chân nhân hạ thế, giúp rập Hán thất, chỉnh đốn kỷ cương, cứu trợ muôn dân, thực đã hoàn thành việc đại nghĩa trong thiên hạ. Ông lấy mình ra mà làm gương, khiến cho binh sĩ tuân thể nghiêm khắc mệnh lệnh, trăm người như một, bởi vậy mà làm nên nghiệp lớn, giữ cho xã tắc nhà Hán có thể tồn tại trong nhiều thập kỷ sau đó. Tào Tháo mất, nhà Hán cũng đổ, thật chẳng phải là một việc ngẫu nhiên vậy.
Tiếng oan cho “Tào Tháo” nên được giải
Tào Tháo có một đặc điểm lớn nhất chính là quý trọng nhân tài. Chính vì đặc điểm này mà một số nhân tài đã tìm đến ông để nương tựa. Mối quan hệ giữa những nhân tài ấy với Tào Tháo giống như anh em một nhà. Tấm lòng trọng dụng nhân tài của Tào Tháo còn thể hiện ở cách ông đối đãi với họ khi lập được chiến công hay như cách ông tiễn biệt Quan Vũ khi vị tướng này về lại với Lưu Bị đều nói lên điều đó.
Sử liệu từ “Tam Quốc Chí” đã cho ta nhìn thấy một Tào Tháo vốn bị “Tam Quốc diễn nghĩa” vùi lấp. Người đời thường vì cái gian hùng của Tào Tháo mà tạo thành ác cảm. Tuy nhiên, xét về tài trí mưu lược Lưu Bị không bằng Tào Tháo, về khí chất của bậc đế vương Lưu Bị thua xa Tào Tháo.
Trong dòng chảy lịch sử, vật đổi sao dời, rất nhiều điều đã không còn xác thực nữa. Tào Tháo là một anh hùng, thậm chí là một ngôi sao lớn trên bầu trời Tam Quốc, sánh ngang những bậc đại trí, đại dũng khác như Quan Vũ, Gia Cát Lượng. Tiếng oan nghìn năm là gian thần tàn ác của Tào Tháo có lẽ đã đến lúc cần được giải.
Chân Tâm (t/h)
Nguồn tham khảo ĐKN
Xem thêm:
Lật lại lịch sử: Tần Thuỷ Hoàng có thực sự là một “bạo chúa”?
