Bánh chưng, bánh dày – những món bánh giản dị của vị quan lang nghèo khó, ít quyền thế, thua thiệt đủ bề để dâng cúng tổ tiên cha mẹ. Nhưng hai loại bánh dân dã được cúng lại chứa trong đó triết lý nhân sinh của Đất Trời. Cũng là lời nhắc nhở của Thần linh về Vương đạo trị quốc khiến dân an thái bình.
Truyền thuyết bánh Chưng, bánh Dày
Chuyện kể rằng, sau khi phá được giặc Ân, Hùng Vương cho triệu 22 vị quan lang, công tử lại, muốn truyền ngôi cho người nào tỏ được lòng hiếu thuận, cung tiến tổ tiên thức ngon vật lạ.
Bấy giờ có vị công tử thứ 18 tên gọi Lang Liêu, mồ côi mẹ từ nhỏ, xung quanh lại chẳng có nhiều thuộc hạ giúp đỡ. Trong khi các anh em khác đang ra sức phái người đi khắp trong vùng, truy tìm trân cam mỹ vị thì Lang Liêu chẳng biết xoay xở ra sao, đêm ngày lo lắng.
Một đêm kia, mộng thấy có Thần nhân tới nói rằng: “Các vật trên trời đất và mọi của quý của người không gì bằng gạo. Gạo có thể nuôi người khỏe mạnh mà ăn không bao giờ chán, các vật khác không thể hơn được. Nay đem gạo nếp làm bánh, cái hình vuông, cái hình tròn để tượng trưng hình trời đất rồi dùng lá bọc ngoài, ở trong cho mỹ vị để ngụ ý công đức sinh thành lớn lao của cha mẹ”.
Lang Liêu tỉnh dậy, mừng rỡ mà nói rằng: “Thần nhân giúp ta vậy!”.
Nói rồi bèn theo lời dặn trong mộng mà làm, chọn thứ gạo nếp trắng tinh, lặt lấy những hạt tròn mẩy không bị vỡ, vo cho thật sạch, lấy lá xanh bọc xung quanh thành hình vuông, cho trân cam mỹ vị vào bên trong để tượng trưng cho trời đất, vạn vật rồi nấu chín, gọi là Bánh Chưng. Lại lấy gạo nếp nấu chín, giã cho nát, nặn thành hình tròn, tượng trưng cho Trời gọi là Bánh Dày.
Đến hạn, Hùng Vương truyền các con bày vật tiến lên. Xem qua khắp lượt, thấy không thiếu thứ gì. Duy có Lang Liêu chỉ tiến dâng bánh chưng và bánh dày. Vua Hùng lấy làm kinh ngạc, Lang Liêu đem giấc mộng thuật lại. Vua đem nếm, thấy ngon miệng không chán, hơn hẳn các thứ sơn hào hải vị khác, tấm tắc khen hồi lâu rồi trao giải nhất cho Lang Liêu trong sự ngỡ ngàng của quần dân. Đến ngày Tết, vua thường lấy bánh này dâng cúng tổ tiên cha mẹ.
Theo ngũ hành tương sinh chúng ta có: Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy, Thủy sinh Mộc, Mộc sinh Hỏa. Dù đơn giản, chiếc bánh chưng vuông lại tượng trưng cho ngũ hành. Chúng ta hãy xem ngũ hành trong chiếc bánh Chưng như thế nào:
Trên chiếc bánh từ khi chuẩn bị, ta thấy trung tâm là nhân chiếc bánh có Thổ là màu vàng của đậu, nguyên liệu chủ yếu có Kim là màu trắng của của gạo nếp, kế đó nước luộc bánh chưng thuộc về Thủy, là màu xanh của lá dong gói bánh thuộc về Mộc, và cuối cùng màu đỏ hồng của thịt heo thuộc về hành Hỏa.
Ngũ hành lại vừa hay đối ứng với ngũ đức: Nhân – Nghĩa – Lễ – Trí – Tín. Cũng là đối ứng với ngũ tạng: Phế – Can – Thận – Tâm – Tỳ. Cho nên, có thể thấy chiếc bánh chưng có nội hàm thật to lớn. Vừa nhắc nhở con người sống thuận theo Đạo, lại nhắc nhở con người mối quan hệ mật thiết giữa, ngũ hành, ngũ đức và ngũ tạng. Một điều tổn hại sẽ kéo những thứ khác tổn hại theo.
Chưa hết, hạt gạo nếp làm nên chiếc bánh chưng còn như lời nhắc nhở con cháu nhớ về nguồn cội. Người dạy con người làm nông là Thần Nông, cũng là tổ tiên người Việt. Và cho đến nay, chúng ta vẫn đang dùng gạo vào bữa cơm hằng ngày.
Ý nghĩa về Đạo trong chiếc bánh Dày
Lại nói về bánh Dày, bánh rất đơn giản chỉ làm từ gạo, màu trắng hình tròn nằm bên cạnh bánh Chưng màu xanh hình vuông. Hình tròn tượng trưng cho Trời, trong Phật gia còn là biểu tượng cho sự viên dung, tròn đầy. Như lời nhắc nhở con cháu Việt hãy biết thuận theo Đạo, sống hòa hợp giữa người với người và người với tự nhiên.
Sống thuận theo đạo, sẽ được Thần Linh phù trợ, quốc gia vững bền
Thời Thượng Cổ, con người đạo đức cao thượng, sống hòa nhập với thiên nhiên, kính thờ Trời Đất và Thần linh nên mới có thể giao cảm với thế giới linh thiêng ở tầng cao hơn. Vì thế trong sử sách ta hay bắt gặp những chuyện Thần tiên hiển linh giúp người. Vậy chứng tỏ rằng Lang Liêu chính là “Chân Mệnh Thiên Tử” có Đức cao được Trời bảo hộ và đã an bài để Lang Liêu nối ngôi báu nên mới chỉ điểm như vậy.
Thời đại Văn Lang là nền văn minh được Thần linh truyền lại qua thể hiện của sự kết hợp giữa Long tộc và Tiên tộc (Long Quân và Âu Cơ). Vì lẽ đó mà các vị lãnh đạo tối cao của nền văn minh này đều là Thần (Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân), hay nửa Người nửa Thần (các đời vua Hùng sau Long Quân), hay chí ít cũng là người đạo đức cao thượng và thành kính tu luyện nên lúc nào cũng có thể giao cảm với Thần linh.
Vậy nên nhờ đó mà quốc gia Văn Lang tồn tại gần 2700 năm, lâu dài nhất trong lịch sử Việt Nam và thế giới, chính là nhờ sự lãnh đạo bởi các nhà lãnh đạo đức hạnh cao thượng và Thần linh phù trợ.
Có thể thấy, cá nhân hoặc quốc gia nếu biết thuận theo Đạo, kính Thần tín mệnh thì mới được Thần bảo hộ che chở và mới được trường tồn. Giống như, Lão Tử giảng: “Người thuận theo đất, đất thuận theo trời, trời thuận theo Đạo, Đạo thuận theo tự nhiên”. Cổ nhân tin rằng “Thiên Nhân hợp nhất”, người và trời cùng hòa hợp, Đạo và tự nhiên cũng là khởi nguồn cho giá trị tinh thần của nhân loại.
Chân Tâm (t/h)
Tham khảo DKN
Xem thêm:
