Tân Thế Kỷ – Lịch sử nhân loại đã chứng kiến những trận dịch và đại dịch tồi tệ nhất đã tàn phá nhân loại, thậm chí đã xóa sổ một nửa dân số của châu Âu trong lịch sử.
Khi một dịch bệnh xuất hiện trên toàn cầu hoặc trên một khu vực địa lý rộng lớn, vượt qua biên giới quốc gia, ảnh hưởng đến cuộc sống và sức khoẻ của nhiều người, nó sẽ trở thành đại dịch. Trên thực tế, sự ảnh hưởng của dịch bệnh cũng góp phần lớn thay đổi lịch sử nhân loại.
Một số trận dịch và đại dịch tồi tệ nhất trong lịch sử đã hủy diệt toàn bộ các nền văn minh, giết chết hàng triệu người. Dưới đây là những trận dịch và đại dịch tồi tệ nhất trong lịch sử, có niên đại từ thời tiền sử đến hiện đại.
1. Trận ôn dịch ở Athens (Khoảng năm 430 TCN)
Vào thế kỷ thứ 5 trước Công nguyên, hai quốc gia Athens và Sparta vì để tranh đoạt quyền bá chủ Hy Lạp cổ mà phát động một cuộc chiến tranh, sử gọi là cuộc chiến Peloponnesian.
Vào năm thứ hai của cuộc chiến, năm 430 trước Công nguyên, một dịch bệnh chết người đột nhiên xuất hiện ở thành Athens. Bệnh nhân đầu tiên xuất hiện ở cảng Piraeus, không xa về phía tây nam Athens, và sau đó đã lây lan nhanh chóng, tấn công vào thành Athens trong một vài tuần, khiến rất nhiều người bị nhiễm bệnh.
Theo nhà sử học người Hy Lạp Thucydides ghi chép trong cuốn sách “Lịch sử cuộc chiến Peloponnesian”, bệnh nhân bắt đầu sốt, hắt hơi và ho dữ dội trong giai đoạn đầu của nhiễm trùng, sau đó, cơ thể bệnh nhân bắt đầu xuất huyết, và toàn thân từ từ phát đỏ, phát tím, cuối cùng thối thịt và bốc mùi xú uế.
Người bệnh cũng có thể cảm thấy cơ thể nóng ran, xuất hiện cảm giác khát nước mà không cách nào kiểm soát được. Một số người cố gắng cởi bỏ tất cả quần áo và ngâm mình trong nước lạnh để làm giảm các triệu chứng của họ.
Cuối cùng thì họ cũng mất ăn mất ngủ, từng phút từng giây phải chịu đựng nỗi đau đớn khôn nguôi. Mỗi ngày, một số lượng lớn người Athen chết vì bệnh tật; chim, thú dữ ăn các thi thể cũng nhanh chóng rơi xuống đất mà chết, vì vậy ngay cả chim, thú cũng tránh xa các tử thi.
Khoảng 1/3 dân số Athens đã thiệt mạng trong trận ôn dịch này. Tuy nhiên, điều khiến người ta không lý giải được là, không phải tất cả mọi người ở đó đều là mục tiêu tấn công của ôn dịch.
Ví dụ, nhà triết học Socrates đã thân chinh kinh qua trường ôn dịch, ông không chỉ đề kháng thành công sự xâm nhập của ôn dịch, mà còn dùng cái tâm khiêm nhường “Tôi biết là tôi điều gì cũng không biết”, bắt đầu tìm hiểu về đạo đức cá nhân và truy cầu đối với chân lý.
Còn nữa, trong cuộc chiến Peloponnesian, những người Peloponnesian bị người Athens bắt giam trong thành cũng không hề bị lây nhiễm. Càng kỳ lạ hơn nữa là, sau năm 426 trước Công nguyên, như thể trực tiếp nhận được một chỉ lệnh bí ẩn nào đó, đại ôn dịch hoành hành mấy năm trời đột nhiên tiêu thanh nặc tích mà biến mất tại Athens.
Là căn nguyên gì mà ôn dịch tấn công Athens, vì sao nó có tính chọn lọc, vì sao nó đột ngột biến mất, vẫn là một bí ẩn cho đến ngày nay.
2. Đại dịch Antonine – Khởi đầu cho sự kết thúc của Đế chế La Mã
Một trải nghiệm tương tự cũng phát sinh ở Đế chế La Mã cổ đại hùng mạnh. Đế chế này, từng trải dài ba lục địa Âu, Á, Phi, có dã tâm xưng bá toàn cầu. Sau khi trải qua bốn lần đại ôn dịch, đế chế này từ cường thịnh đã trở nên suy bại, kết cục là phân ly tan rã.
Các nhà khoa học hiện đại suy đoán rằng, ôn dịch tấn công La Mã cổ đại là đa chủng bệnh truyền nhiễm ác tính, bao gồm dịch hạch, sốt phát ban, thương hàn, bệnh đậu mùa… Theo ghi chép lịch sử, trong trận đại ôn dịch đầu tiên, số người chết ở thành Rome lên tới trên vạn người mỗi ngày. Nhà sử học La Mã cổ đại Tacitus đã nói trong cuốn “Biên niên sử” như sau: “Thành Rome…. trong thành toàn là tử thi, trên đường phố nhìn đâu cũng là hàng đoàn tống táng.”
Lần đại ôn dịch thứ hai kéo dài 16 năm, số người chết đạt đến 5 triệu người, chiếm ⅓ nhân khẩu của đế quốc La Mã, kết thúc thời đại vàng kim của La Mã cổ. Lần ôn dịch thứ ba càn quét gần 20 năm, thời kỳ cao điểm, thành La Mã mỗi ngày có 5 ngàn tử thi, cuối cùng tổng cộng có 25 triệu người chết.
Và đại ôn dịch lần thứ tư quy mô lớn chưa từng có, ôn dịch phát sinh hoàn toàn bất thường vào bất kỳ thời điểm nào trong năm, cuối cùng khi nó lắng xuống, nó đã mang theo 40% nhân khẩu của thành Constantinople thuộc Đế chế Đông La Mã.
Bốn lần đại ôn dịch cũng đầy bí ẩn. Ví dụ, mỗi khi Đế quốc La Mã tiến hành bức hại tàn bạo những tín đồ Cơ đốc, đại ôn dịch liền giáng xuống, khiến thành trì thịnh thế biến thành địa ngục.
3. Cái chết đen (1346-1353) suýt đã xóa sổ châu Âu
“Cái Chết Đen” phát sinh vào thời Trung cổ ở châu Âu cũng là một trường ôn dịch khủng khiếp khiến người ta kinh tâm mỗi khi nhắc đến. Nó đã làm châu Âu tiêu mất đi một phần ba dân số. Trong khoảng thời gian từ năm 1350 đến năm 1400, tuổi thọ trung bình của người châu Âu đã bị rút ngắn đi 10 năm.
Ôn dịch lần đầu tiên xuất hiện ở cảng Messina ở Sicily, Ý. Một khi có ai đó nhiễm bệnh mà chết, tất cả những người vãng lai với người đó, hoặc làm ăn với người đó, thậm chí cả người đến tiễn biệt người đó xuống mồ, đều không thể thoát khỏi tai ương.
Thành Florence, Ý đã thực thi các biện pháp nghiêm ngặt trong khả năng của mình, bao gồm cấm chỉ thuyền viên lên tàu có dịch bệnh xuất bến, yêu cầu tất cả các thuyền viên phải được cách ly trên tàu trong 40 ngày, và công bố rộng rãi “quy định vệ sinh”, v.v.
Thời gian cách ly 40 ngày này được gọi là “quarantino”, có nghĩa là “40” trong tiếng Latinh. Từ “quarantine” (cách ly kiểm dịch) trong tiếng Anh như chúng ta biết hiện nay là bắt nguồn từ từ này. Vậy kết quả là gì? Florence vẫn không thoát khỏi thảm họa, và 80% người dân ở Florence đã thiệt mạng vì ôn dịch, trở thành thành thị chịu nạn nặng nề nhất.
Sau đó, Cái Chết Đen lan rộng khắp châu Âu bằng đường bộ và đường thủy. Bất cứ nơi nào nó đến, tất cả các thành thị đều tê liệt, một số thôn trang vĩnh viễn biến mất, cuộc chiến trăm năm giữa Anh và Pháp vì thế mà không thể tiếp tục, tạm thời dập lửa đình chiến.
Đúng vào lúc tất cả các quốc gia đều đường cùng, thì năm 1353, Cái Chết Đen đột nhiên biến mất, y chang như thể một đội quân rút lui tập thể sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ tác chiến của mình. Một vài lần lặp lại tiếp theo sau đó của ôn dịch cũng với mô thức đồng dạng như vậy.
Cái Chết Đen cũng biểu hiện tính chọn lọc kỳ lạ đồng dạng như vậy. Một số địa khu bị tiêu hủy, trong khi những địa khu khác thì lại được miễn nhiễm hoàn toàn. Một số người chỉ tiếp xúc trong thời gian ngắn với những người bị nhiễm bệnh liền tử vong, trong khi một số người ôm lấy di thể của người thân đã khuất của họ, nhất tâm cầu chết, nhưng họ lại không bị nhiễm bệnh.
4. Đại dịch cúm Tây Ban Nha (1918)
Đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 là một trong những đại dịch nguy hiểm nhất trong lịch sử. Dịch bệnh đã lây nhiễm cho khoảng 500 triệu người trên toàn thế giới (khoảng một phần ba dân số lúc đó) và khiến 50 triệu người tử vong.
Đại dịch cúm 1918 được phát hiện lần đầu tiên ở Châu Âu, Hoa Kỳ và một phần của Châu Á trước khi nhanh chóng lan rộng khắp ra khắp thế giới. Vào thời điểm đó chưa có vắc-xin phòng bệnh cũng như không có thuốc điều trị hiệu quả cho căn bệnh này.
Làn sóng đầu tiên của đại dịch cúm 1918 xảy ra vào mùa xuân và nhìn chung là nhẹ. Người bệnh sẽ trải qua các triệu chứng cúm điển hình như cảm giác ớn lạnh, sốt, người mệt mỏi và thường hồi phục sau vài ngày. Số ca tử vong được báo cáo lúc này còn thấp.
Tuy nhiên, đợt cúm thứ hai xảy ra vào mùa thu năm đó, lần này bệnh rất dễ lây lan và người bệnh đã tử vong chỉ trong vài giờ hoặc vài ngày do các triệu chứng bệnh phát triển. Màu da của bệnh nhân chuyển sang màu xanh, phổi của họ chứa đầy dịch khiến cho họ bị ngạt thở và tử vong. Chỉ trong vòng một năm, tuổi thọ trung bình ở Mỹ đã giảm mạnh tới cả chục năm.
Vào thời điểm đó người ta không biết chính xác chủng cúm đặc biệt gây ra đại dịch cúm Tây Ban Nha đến từ đâu. Tuy nhiên, dịch cúm năm 1918 lần đầu tiên được thấy ở Châu Âu, Châu Mỹ và các khu vực Châu Á trước khi lan sang hầu hết mọi nơi trên hành tinh chỉ trong vòng vài tháng.
Mặc dù trên thực tế cúm năm 1918 không bị cô lập ở Tây Ban Nha nhưng nó được biết đến trên toàn thế giới là cúm Tây Ban Nha. Nguyên nhân của việc gọi tên đó là do Tây Ban Nha là nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất trong đại dịch này và Tây Ban Nha cũng không phải chịu sự cố mất điện thời chiến gây ảnh hưởng đến các quốc gia châu Âu khác. Ngay cả nhà vua của Tây Ban Nha lúc đó là Alfonso XIII cũng đã bị nhiễm cúm.
Một điểm khác thường của đại dịch cúm 1918 đó là nó đã đánh gục nhiều người trẻ tuổi khỏe mạnh thời đó. Đây là nhóm đối tượng thường có thể tự chống lại được loại bệnh truyền nhiễm này. Thậm chí cả quân nhân trong Thế chiến thứ nhất cũng bị mắc cúm 1918.
Trên thực tế, đã có nhiều binh lính Mỹ tử vong vì cúm Tây Ban Nha hơn là bị giết trong chiến tranh. Có tới 40% Hải quân Hoa Kỳ đã bị cúm, 36% quân đội bị bệnh, việc quân đội di chuyển khắp thế giới trong những con tàu và xe lửa đông đúc đã giúp cho loại virus chết người này có thể lây lan nhanh chóng. Ngay cả tổng thống Woodrow Wilson của Mỹ cũng được báo cáo là mắc bệnh cúm vào đầu năm 1919 khi đàm phán Hiệp ước Versailles, kết thúc Thế chiến thứ nhất.
Mặc dù số người chết do cúm Tây Ban Nha được ước tính là khoảng 20 – 50 triệu người, nhưng cũng có ước tính khác lên tới 100 triệu người tương đương 1/3 dân số thế giới thời bấy giờ đã bị nhiễm bệnh. Nhưng chúng ta không thể biết con số chính xác là bao nhiêu do thiếu hồ sơ y tế ở nhiều nơi.
Cho đến mùa hè năm 1919, đại dịch cúm mới chấm dứt do những người bị nhiễm bệnh đã chết hoặc đã được miễn dịch với căn bệnh này.
5. Bệnh AIDS (1981 đến nay)
Bệnh dịch AIDS đã cướp đi sinh mạng của khoảng 35 triệu người kể từ khi nó được phát hiện lần đầu tiên do virus HIV gây ra, nó có khả năng được phát triển từ một loại virus ở loài tinh tinh được truyền sang người ở Tây Phi vào những năm 1920.
Virus này đã lan rộng khắp thế giới và AIDS là một đại dịch vào cuối thế kỷ 20. Hiện nay, khoảng 64% trong số ước tính khoảng 40 triệu người sống với virus này, chúng gây suy giảm miễn dịch nặng nề ở người nhiễm HIV.
Trong nhiều thập kỷ, căn bệnh chưa có phương pháp chữa trị. Vào năm 1990, các nhà khoa học đã phát triển ra loại thuốc cho phép những người mắc bệnh có thể trải qua cuộc sống bình thường với việc điều trị thường xuyên.
Một điều đáng mừng là, nhờ sự tiến bộ của khoa học, tính đến đầu năm 2020 đã có hai người được chữa khỏi HIV.
6. Đại dịch Covid-19 (2019 đến nay)
Đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn ra, do virus SARS-CoV-2 gây nên, đây có thể là đợt bùng phát virus chết người lớn nhất thế giới trong hơn một thế kỷ qua. Theo Live Science, từ lần phát hiện ban đầu vào tháng 12/2019 đến giữa tháng 12 năm 2020, dịch bệnh này đã lây nhiễm ít nhất 75 triệu người và gây ra 1,6 triệu ca tử vong.
Tính đến tháng 9/2021, Covid-19 đã giết chết nhiều người hơn ở Mỹ so với bệnh cúm Tây Ban Nha đã gây ra trong đại dịch cúm năm 1918. Tổng cộng đại dịch năm 1918 đã cướp đi sinh mạng của hơn 50 triệu người trên toàn thế giới, trong tổng dân số toàn cầu khoảng 1,8 tỷ người lúc bấy giờ.
Số người chết trong đại dịch Covid-19 cao, một phần là do không có vaccine vào thời điểm đó, đồng thời các bác sĩ thiếu thuốc kháng sinh để điều trị các bệnh nhiễm trùng thứ cấp. Để so sánh, dân số toàn cầu ngày nay là gần 8 tỷ người và tính đến giữa tháng 8/2022, khoảng 6,4 triệu người đã chết vì Covid-19, mặc dù số người chết được báo cáo có thể thấp hơn tổng số thực.
Đối mặt với bệnh dịch, vô luận là thanh niên có thân thể cường tráng hay phụ nữ, trẻ em, người già yếu ớt… thì đều như nhau. Trong mắt ôn dịch không phân biệt phú quý hay bần cùng. Nhưng ôn dịch dù hoành hành thế nào, riêng đối với một số người đặc biệt, ôn dịch hoàn toàn không hề quấy nhiễu họ…
Tuy nhiên, loài người sau khi trải qua bao lần ôn dịch lớn nhỏ vẫn nhìn không thấu được một số đặc tính kỳ quái của nó. Ví như, nó đến vô ảnh đi vô tung, có thể khiến nhân loại nhiều người mất mạng, nhưng đối với một số người khác lại không hề động đến họ. Người ta không thể không đặt câu hỏi, ôn dịch cuối cùng là đến vì cớ gì? Lẽ nào đối diện với ôn dịch, nhân loại mãi mãi chỉ có hạ sách phòng thủ sao?
Trước khi ôn dịch đến thành Athens, rất nhiều người Athens giàu có phát đạt đã sống cực độ xa hoa, phóng túng nhục dục, loạn luân và đồng tính luyến ái được coi là thức thời, bạo lực và giết người rất thịnh hành.
Đây cũng là tình huống xảy ra ở Châu Âu khi Cái Chết Đen ập đến, vì vậy Cái Chết Đen còn được gọi là “Cái roi của Thượng Đế”. Giáo chủ William Edington đương thời nói: “Sự túng dục của nhân loại đáng sợ đến thế này sao……… khi nó biến hóa trở thành đồi bại, lúc đó đương nhiên sẽ kích khởi sự phẫn nộ của Thần. Trường tai nạn này chính là Thần linh trừng phạt đối với vô số các tội ác của nhân loại.”
Bốn lần đại ôn dịch của La Mã cổ đại cũng được hậu thế coi là sự trừng phạt của Thượng Đế. Người La Mã đương thời không chỉ đạo đức luân táng, dân phong dâm loạn, mà còn tàn nhẫn đóng đinh Chúa Giê-su trên Thập tự giá và bức hại đẫm máu những giáo đồ Cơ đốc chính tín, hành vi đi ngược lại Thiên ý, tạo thành đại tội. Thiên giáng ôn dịch, chính là Thượng Đế trừng phạt đối với tội ác và tín ngưỡng giả dối của họ, là báo ứng đối với đạo đức bại hoại của họ.
Nếu quả thực ôn dịch là thuận ứng với chỉ ý của Thần, thì nó chắc chắn có trí năng, có thể tuyển chọn phương thức lây truyền, đối tượng nhiễm bệnh, đến và đi không dấu vết, tất cả những điều này có thể được giải thích thông suốt, và cách lương thiện nhất để tránh dịch cũng từ đó mà ra.
Vạn sự vạn vật tại nhân gian đều có quan hệ nhân quả; hành thiện tích đức thì mới được phúc báo. Từ đây có thể rút ra bí quyết thoát thân trong đại dịch chính là: “Có thiện nhân, tất có thiện quả”; hành thiện tích đức ắt sẽ tránh được tai ương.
Tịnh Yên (t.h)
Nguồn tham khảo ĐKN, Dân trí
Chuyên gia: Đại dịch tiếp theo đang đến có thể tàn khốc hơn trước
Tân Thế Kỷ Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực
