Tân Thế Kỷ – Chảo Thị Yến là người Dao Tuyển ở Lào Cai, là cô gái bản đầu tiên đi du học châu Âu. Sau đó, cô về quê hương lập nghiệp, giúp bà con làm giàu.
Với nhiều người, cái tên Chảo Thị Yến không quá xa lạ, bởi cô gái bản này có sự nghiệp vô cùng đáng nể. Cô sinh năm 1990, là người Dao Tuyển ở thôn Ngám Xá, xã Nậm Chạc, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai. Yến là sinh viên đầu tiên ở xã giành được học bổng trị giá hơn 50.000 USD (khoảng 1,2 tỷ đồng) của chương trình Erasmus ngành Quản lý tài nguyên rừng bền vững tại Đại học Göttingen (Đức).
Đáng nói, sau khi tốt nghiệp, thay vì ở trời Tây làm việc, cô lại quay về quê hương khởi nghiệp. Sau khi cuốn tự truyện “Đường ngược chiều” viết lúc đang đi du học của cô ra mắt, dân tình lại càng thêm nể phục và ấn tượng.
Vượt qua cuộc sống khó khăn để được đi học
Nhà nghèo, lại đông con, nhưng bố mẹ Yến vẫn cố gắng cho các con đi học. Đến năm lớp 9, do nhà nghèo, họ đành khuyên con gái nghỉ ở nhà làm rẫy, chuẩn bị gả chồng. Vì Yến học rất giỏi nên thầy giáo tiếc, mỗi ngày đều xuống nhà vận động để em đi học lại. Những lúc ấy, cô gái trẻ không dám gặp thầy, chỉ trốn sau gốc chuối khóc.
Suốt 3 năm trời ở nhà gần như không ngày nào Yến không nhắc đến việc đi học, cuối cùng mẹ thương con gái nên gật đầu đồng ý.
Học xong cấp 3, cô thi vào trường Đại học Lâm Nghiệp (Hà Nội) với mong muốn “trở thành kiểm lâm bảo vệ rừng, ngăn cho cây không bị chặt phá bừa bãi”. Vừa học, cô vừa đi làm thêm trong sân golf để kiếm tiền. Tuy vất vả, nhưng kết quả học tập của cô luôn ở top đầu, giành được học bổng đi du học ở Đức.
“Ngược chiều” từ phố về bản
Sau khi tốt nghiệp thạc sĩ về nước, mặc dù trải qua các công việc ở nhiều tổ chức có uy tín như: Trung tâm Con người và Thiên nhiên, Tổ chức Sáng kiến Thương mại Bền vững (IDH)… với mức thu nhập đáng mơ ước, nhưng khát khao về bản vẫn rạo rực trong cô, đưa cô đến một quyết định bất ngờ: “bỏ phố về rừng”, bắt đầu một hành trình mới mẻ là sáng tạo nội dung, quảng bá văn hóa người Dao.
Thời gian đầu, quyết định táo bạo này của cô không được người thân ủng hộ. Mọi người bảo, đi học cao mà về lại đi quay linh tinh, ngày nào cũng đi phơi nắng đen nhẻm. Có người lại nói, việc này không ra tiền, bấp bênh, khác xa với công việc cô đã từng làm trước đó. Nhưng cô không nản lòng, “cuộc đời mình là chuỗi ngày “ngược chiều” mà, mọi người càng chưa nhận ra được việc quảng bá văn hóa dân tộc là quan trọng, mình càng phải nỗ lực hơn nữa”, Yến cho hay.
Không được sự ủng hộ của mọi người, và đối diện với nhiều lời bàn tán, xì xào, nhưng cô gái 9x Chảo Yến cho rằng, đây không phải là rào cản lớn nhất. Với cô, khó khăn mà cô đang đối diện, là những nét văn hóa truyền thống dân tộc giờ đây đã bị mai một, phai nhạt ít nhiều, vì vậy, việc tìm hiểu một cách sâu sắc, đầy đủ là điều không hề dễ dàng.
Từ đây, cô xác định, việc quan trọng nhất, là từng bước tìm hiểu văn hóa dân tộc tường tận. “Mình quảng bá văn hóa cho mọi người, thì chính mình phải hiểu, phải biết về nó đã”. Song song với đó, cô lên ý tưởng, làm nội dung, kiêm nhiệm công việc của cả đạo diễn, quay phim, nhân vật chính và cả người chỉnh sửa cho chính những video của mình.
Những nỗ lực của Yến một lần nữa được đền đáp xứng đáng. Kho tàng những câu chuyện đời thường, những nét đẹp văn hóa dân tộc cứ thế xuất hiện gần gũi, chân thực trên các nền tảng mạng xã hội của cô, đóng góp không nhỏ vào quá trình khôi phục, giữ gìn, giới thiệu nét đẹp văn hóa của dân tộc Dao nơi miền sơn cước.
Cũng từ đây, công việc của cô dần được mọi người ủng hộ. Đến hiện tại, nhiều cô chú tại bản sẵn sàng hỗ trợ các khâu chuẩn bị, quay phim, thậm chí là cả làm diễn viên. “Mẹ mình là người phản đối nhất, giờ còn may áo để mình có trang phục quay video đấy”, Yến vui vẻ.
Những mục tiêu mới
Yến quyết định bỏ việc ở phố về quê khởi nghiệp bởi cô nhận ra: “Nếu chỉ nói và truyền cảm hứng theo cách trước đây thì tôi sẽ mãi mãi chỉ là người truyền cảm hứng trên giấy, thạc sĩ giấy mà thôi. Tôi phải làm giàu, phải có nền tảng kinh tế vững chắc thì tiếng nói của tôi mới có trọng lượng và tạo được sinh kế cho cộng đồng”.
Tháng 7/2023 vừa qua, HTX Tri thức – Bản địa Goong (Goong trong tiếng Dao có nghĩa là tốt đẹp) đã ra đời. Yến tâm sự, cô thành lập HTX này để đẩy mạnh thương mại các sản phẩm của người Dao, đặc biệt tập trung vào các sản phẩm tri thức bản địa đã được tích lũy từ hàng ngàn năm, như việc sử dụng các loại cây, lá rừng để chữa bệnh, các bài thuốc Nam, hay các sản phẩm nông sản được canh tác theo hướng thuận tự nhiên.
Bên cạnh việc đứng ra thu mua các sản phẩm nông lâm đặc sản cho người dân, cô cũng trực tiếp hướng dẫn người dân cách khai thác bền vững và đảm bảo chất lượng cho sản phẩm.
Ví dụ như khi khai thác nguyên liệu cho bài thuốc lá tắm của người Dao, Yến đề nghị mọi người chỉ khai thác cành lá, không được lấy rễ và phần thân gỗ, không khai thác tận diệt để cho cây tồn tại và phát triển. Hay, cô tuyên truyền người dân không đi lấy mật ong rừng ngay sau khi trời mưa vì sẽ không đảm bảo chất lượng của mật. Nếu ai vẫn cố tình đi thu hoạch sớm, cô kiên quyết không mua lại…
Vào cuối tuần, khi được nghỉ làm, nữ doanh nhân trẻ lại quay video quảng bá ẩm thực, văn hóa quê hương, chia sẻ câu chuyện truyền cảm hứng,… Những clip giới thiệu về sản vật quê hương của Chảo Thị Yến bước đầu đã mang lại hiệu quả khả quan cả về mặt hình ảnh lẫn giá trị kinh tế và tạo sinh kế cho cộng đồng.
Chia sẻ về ước mơ của mình, Chảo Thị Yến cho biết cô hi vọng cuộc sống của người dân bản địa sẽ được cải thiện, nhiều trẻ em, đặc biệt là trẻ em gái được học lên cao vào có điều kiện đi ra ngoài học hỏi giống như mình khi trước.
Tịnh Yên (t/h)
Từ bỏ VTV6 mở Bệnh viện đồ da cho “anh em đường phố” làm lại cuộc đời
Tân Thế Kỷ Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực
