Quân tử kính trọng người hiền tài đồng thời cũng giao kết với những người bình thường, ca ngợi những người lương thiện, hơn thế lại thông cảm với những người tài năng.
Làm việc dưới tay người quân tử rất dễ dàng, nhưng rất khó nhận được sự vui thích của họ. Không dùng chính đạo để khiến cho họ vui thích, thì không thể vui thích được. Khi họ sử dụng người, họ có thể dựa vào tài năng của mỗi người để tăng cường sử dụng một cách hợp lý;
Làm việc dưới tay kẻ tiểu nhân rất khó, nhưng lại rất dễ dàng làm cho họ vui thích. Cho dù dùng những phương pháp không thích đáng để làm cho họ vui thích, họ vẫn có thể vui thích được. Khi họ sử dụng người, họ lại luôn luôn cầu toàn trách bị.
Quân tử kính trọng người hiền tài đồng thời cũng giao kết với những người bình thường, ca ngợi những người lương thiện, hơn thế lại thông cảm với những người tài năng. Người quân tử chán ghét loại người không nói ra sự tham lam của mình mà lại cứ khăng khăng kiếm cớ để che giấu.
Hầu hạ người quân tử dễ dàng sản sinh ra loại sai lầm: Lời nói của người quân tử còn chưa nói ra ngươi đã tranh giành để nói, đó gọi là nôn nóng; Người quân tử đã nói rồi mà ngươi còn không nói, đó gọi là giấu giếm; Không nhìn sắc mặt người quân tử mà cứ tùy tiện nói năng, được gọi là mù quáng.
Yêu một người thì yêu người đó được trường thọ, ghét một người thì mong muốn họ lập tức chết ngay. Vừa hi vọng người đó được trường thọ lại hy vọng người đó chết đi, điều này chính là không biết phân biệt rõ đúng sai. Con người mà mọi người chán ghét, không nhất định là xấu, nhất định là phải khảo sát; Con người mà mọi người yêu quý, không nhất định đã là tốt, cũng nhất định phải khảo sát.
Cần phải dùng sự ngay thẳng để báo đáp ân oán, dùng ân đức để báo đáp ân đức.
Không trước tiên dự đoán người khác sẽ lừa đảo lòe bịp mình, không tùy tiện hoài nghi người khác sẽ không coi trọng và giữ chữ tín với mình, nhưng cần phải kịp thời sớm phát hiện vấn đề, đây chính là người hiền vậy!
Ba loại bạn bè có ích lợi, ba loại bạn bè có hại. Kết giao bạn bè với người chính trực, kết giao bạn bè với người thành thực, kết giao bạn bè với người có kiến thức hiểu biết rộng rãi, đó là những người bạn có ích; Kết bạn với những người nịnh hót lấy lòng, kết bạn với những người trước mặt bợ đỡ sau lưng nói xấu, kết bạn với những người quen nói lời văn hoa khéo léo, đó chính là những người bạn có tai hại.
Ba loại khoái lạc có ích, ba loại khoái lạc có hại. Lấy việc có thể dùng lễ nhạc tiết chế mình coi đó là khoái lạc, lấy việc ca tụng những ưu điểm của người khác coi đó là khoái lạc, lấy việc kết giao được nhiều bạn bè thiện lương coi đó là khoái lạc. Đó là khoái lạc có ích. Coi việc kiêu ngạo phóng túng là khoái lạc, coi việc du chơi thỏa thích là khoái lạc, coi việc ăn uống dâm loạn là khoái lạc. Đó là khoái lạc có hại.
Mọi người suốt ngày chung sống trò chuyện, nhưng không bao giờ đề cập đến đạo nghĩa, chỉ thích giở trò khôn vặt, loại người này rất khó có thể làm nên công trạng gì. Những lời nói hợp với chính đạo có thể không nghe hay sao? Thế nhưng khi nghe theo rồi phải biết sửa chữa sai lầm mới là điều đáng quý. Chỉ vui sướng mà không đối xử chính xác, chỉ nghe theo mà không sửa chữa sai lầm, đối với loại người này ta thực sự chẳng có biện pháp gì nữa!
Khuyến khích lẫn nhau, chung sống hòa thuận, những người như vậy có thể gọi là kẻ sĩ. Giữa bạn bè với nhau cần phải khuyến khích lẫn nhau, giữa anh em với nhau cần phải chung sống hòa thuận.
Đất nước có nền chính trị trong sáng, lời nói và việc làm đều cần phải chính trực; Đất nước có nền chính trị đen tối, việc làm chính trực thế nhưng lời nói cần phải dễ gần và cẩn thận.
Nhà văn Dương Thu Ái biên dịch
Theo DKN
Xem Thêm:
Tân Thế Kỷ *Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực*
