Tại một trong những quốc gia đang phát triển nhanh nhất thế giới, có một tượng đài được tạc bằng đá sa thạch, xung quanh là những trang trại trồng chà là và những con đường hai làn đầy bụi.
Đây là Hegra.
Còn được gọi là al-Hijr hoặc Mada’in Saleh, Hegra là viên ngọc quý của các điểm tham quan khảo cổ học của Ả Rập Xê Út và là nơi đầu tiên của đất nước được ghi vào danh sách Di sản Thế giới của UNESCO.
Được xây dựng từ thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên đến thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, thành phố cổ này bao gồm một nghĩa địa ấn tượng với những ngôi mộ được chạm khắc trên đá sa thạch giữa khung cảnh sa mạc rộng lớn ở phía tây bắc Ả Rập Xê Út.
Petra, địa điểm nổi tiếng ở Jordan, là thủ đô của người Nabatea, trong khi Hegra là tiền đồn phía nam của vương quốc cho đến khi nó bị bỏ hoang vào thế kỷ 12.
Trong khi Petra là một trong bảy kỳ quan của thế giới hiện đại và đón hơn một triệu du khách mỗi năm trước đại dịch, thì hầu hết du khách quốc tế chỉ có thể đến Hegra kể từ năm 2019 khi Ả Rập Xê Út bắt đầu cấp thị thực du lịch.
Mặc dù cái tên Hegra chưa được biết đến rộng rãi như vậy, nhưng điều đó đang thay đổi dần nhờ AlUla, thị trấn ốc đảo gần đó đã phát triển thành một trung tâm nghệ thuật, văn hóa và du lịch và hiện có một sân bay nhỏ nhưng được kết nối tốt, với các chuyến bay thường xuyên từ Jeddah, Riyadh và Dubai.
Ra khỏi thời kì tăm tối của lịch sử
Người Nabatea được cho là đã buôn bán các hương liệu như trầm hương và gia vị mà nhiều loại trong đó được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo.
Hai trong số đó là nhũ hương và chất nhựa thơm, mà nhiều người phương Tây xem là những món quà mang đến cho Chúa Giêsu Hài đồng trong Kinh thánh Kitô giáo.
Nhưng hầu hết nền văn hóa của họ đã biến mất trong lịch sử. Giờ đây, việc chính phủ Ả Rập Xê Út tăng cường đầu tư vào khảo cổ học đồng nghĩa với việc ngày càng có nhiều thông tin đến từ Hegra và các địa điểm khác của Nabatea.
Wayne Bowen, giáo sư lịch sử tại Đại học Trung tâm Florida, cho biết: “Tất cả chúng ta đều đã nghe nói về người Assyria, người Lưỡng Hà. Nhưng người Nabatea đã đứng lên chống lại người La Mã, họ đứng lên chống lại người Hy Lạp theo chủ nghĩa Hy Lạp, họ có hệ thống bể chứa nước đáng kinh ngạc trong sa mạc, kiểm soát các tuyến đường thương mại. Tôi nghĩ họ chỉ bị cuốn hút vào câu chuyện về sự phát triển của Đế chế La Mã.”
Mặc dù người Nabatea không để lại nhiều tài liệu lịch sử, nhưng một trong những thành tựu văn hóa của họ vẫn tiếp tục đóng vai trò to lớn trong khu vực – bảng chữ cái Nabatea đã đặt nền móng cho tiếng Ả Rập hiện đại.
Gần đây, một số nhà sử học đã khám phá ra khuôn mặt của người Nabatea.
Đầu năm 2023, họ tiết lộ “Hinat”, khuôn mặt được tái tạo của một phụ nữ Nabatea có hài cốt được tìm thấy trong sa mạc. Giờ đây, du khách có thể nhìn thấy bà ở trung tâm du khách Hegra.
Trên nền cát
Khi đến trung tâm dành cho du khách, du khách được chào đón bằng quả chà là và những tách cà phê Ả Rập được pha rất nhẹ và thường được trộn với bạch đậu khấu. Nó được rót ra từ một chiếc bình bạc truyền thống có vòi cong.
Từ đó, họ có thể lên một chiếc Land Rover cổ điển theo phong cách trung cổ (có hoặc không có mui tùy theo thời tiết) cùng với hướng dẫn viên và lên đường khám phá.
Giống như nhiều nơi ở khu vực ngập tràn ánh nắng này của thế giới, AlUla và khu vực lân cận nên đến thăm tốt nhất vào sáng sớm hoặc buổi tối. Điều đó thậm chí còn xảy ra nhiều hơn ở Hegra, nơi không có cây cối hay công trình kiến trúc nào để che bớt cái nắng gay gắt giữa trưa.
Người Nabatea là một dân tộc du mục, vì vậy không còn nhiều dấu vết của cuộc sống hàng ngày của họ. Tuy nhiên, những gì còn lại là nơi an nghỉ cuối cùng đáng kinh ngạc của họ.
Tổng cộng có khoảng 115 ngôi mộ được xác định và đánh số.
Nổi tiếng nhất trong số này là Qasr al-Farid (tiếng Ả Rập có nghĩa là “lâu đài đơn độc”) đứng riêng lẻ một cách uy nghi. Cấu trúc cao 22m của nó nằm trên một bãi cát rộng. Sự tương phản này tạo nên phông nền ảnh tuyệt vời, đặc biệt là ngay trước khi mặt trời lặn lúc ánh sáng màu cam hồng làm nổi bật tông màu sa mạc.
Mỗi một ngôi mộ lần lượt mở cửa cho những du khách muốn tham quan bên trong. Những ngôi mộ mở này được xoay vòng để không mộ nào có quá nhiều người qua lại.
Tuy nhiên, những ngôi mộ này phức tạp và thú vị hơn nhiều ở bên ngoài.
Khu vực xung quanh khung cửa có thể hiển thị tên của những người được chôn cất ở đó. Các chi tiết thiết kế cung cấp manh mối về nơi cư dân có thể đã đến từ đó. Hình ảnh phượng hoàng, đại bàng và rắn bao hàm sự quen thuộc với các nền văn hóa xa xôi như Hy Lạp và Ai Cập.
Mở rộng sự tìm kiếm của bạn
Nhiều du khách kết hợp chuyến đi Hegra của họ với các chuyến viếng thăm các di tích lịch sử nhỏ hơn gần đó là Dadan và Jabal Ikmah.
Trong thung lũng Jabal Ikmah, nơi mà người Ả Rập Xê Út gọi là “thư viện ngoài trời”, bạn có thể thấy một loạt các bản khắc bằng tiếng Aram, Dadanitic, Thamudic, Minaic và Nabatea, tất cả đều mang đến cái nhìn thoáng qua về nền lịch sử phong phú của khu vực này. Các bản dịch được hiển thị bằng tiếng Ả Rập, tiếng Anh và đôi khi là tiếng Pháp, vì các nhà sư người Pháp là những du khách đầu tiên đến khu vực này.
Trong khi đó, Dadan từng là nơi tọa lạc của một thành phố thương mại quan trọng thời tiền Hồi giáo, nơi những người bán gia vị xen lẫn với những người hành hương tôn giáo.
Địa điểm đáng chú ý nhất của nó là “Lăng mộ sư tử”, một nhóm các lăng mộ được trang trí – như tên gọi của nó – bằng những hình chạm khắc sư tử.
Thật đơn giản để tham quan cả ba địa điểm này trong cùng một ngày. Cách dễ nhất để đặt chỗ là thông qua trang web của cơ quan du lịch chính thức do chính phủ điều hành trong khu vực, Experience AlUla. Du khách không có thời gian có thể đặt một chuyến tham quan trong hai giờ, nhưng cũng có những lựa chọn tham quan cả buổi chiều và cả ngày.
Đừng bỏ lỡ nhà ga ngoài trời có mái che gần trung tâm du khách Hegra, nơi bạn có thể sử dụng một cái đục nhỏ để khắc tên hoặc tên viết tắt của mình lên các mảnh đá.
Công sức bạn bỏ ra sẽ khiến bạn thực sự đánh giá cao những nỗ lực của người Nabatea để tạo nên những kiệt tác này. Các phiên bản thu nhỏ của những công trình tráng lệ nhất của Hegra do những người phụ nữ điều hành xưởng này chế tạo cũng được mang ra bày bán.
Tương lai
Ngày nay, Petra tập trung vào việc bảo tồn và chống lại tình trạng du lịch quá mức. Điều này mang lại cho Hegra cơ hội phát triển và thu hút nhiều du khách hơn.
Theo David Graf, giáo sư danh dự về Lịch sử Trung Đông tại Đại học Miami, nhiều nhà khảo cổ học từng dẫn đầu các cuộc khai quật ở Petra đang chuyển đến Ả Rập Xê Út. Điều đó có nghĩa là sẽ có nhiều khám phá mới trong những năm tới.
Điều đó cũng có nghĩa là sẽ có thêm nhiều người trên khắp thế giới tìm hiểu về người Nabatea và những đóng góp của họ trong lịch sử.
Graf, vẫn tiếp tục viết báo và diễn thuyết khi đã nghỉ hưu, cho biết: “Người Nabatea là một nền văn hóa tinh vi, rất quốc tế và tôi đã cố gắng nhấn mạnh điều đó.»
“Chúng ta không biết nhiều về người Nabatea. Tôi đã thực hiện sứ mệnh để thấy rằng chúng ta biết nhiều hơn về họ. Chúng ta coi họ không phải là những người lạc hậu và nguyên thủy, mà là những người thực sự gắn bó, tận tình và năng động đang tương tác với thế giới La Mã và Hy Lạp cũng như các nền văn hóa khác.»
