Người Việt chúng ta hầu như ai cũng từng nghe nhắc đến “gà chín cựa” từ sự tích “Sơn Tinh – Thủy Tinh”. Nhưng ít ai biết rằng giống gà này được chăn nuôi và đem lại nguồn thu nhập tốt cho người dân huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ.
Gà chín cựa có tướng mạo hùng dũng kèm bộ lông ngũ sắc, mào đỏ như máu, mắt sáng, ngực nở, đuôi cong, tiếng gáy vang. Đặc biệt, gà có đôi chân to, chắc và đều 4,5 cựa mỗi bên, mỗi cựa dài, ngắn khác nhau, cựa trên cùng hoàn toàn là sừng, cong như lưỡi câu liềm.
Gà chín cựa là giống hiếu chiến và hung dữ. Khi gặp đối thủ, bộ lông cổ xù lên thách thức, đôi mắt đỏ lừ, gà nhiều cựa tung ra những cú đá chí mạng, hạ gục hoặc khiến đối thủ bỏ chạy.
Gà chín cựa ở Tân Sơn có kích thước nhỏ, con lớn nhất chỉ nặng khoảng 1,5 – 2,5kg/con. Số lượng gà nhiều cựa thuần chủng tại huyện Tân Sơn hiện nay không còn nhiều, tỷ lệ ấp trứng tự nhiên từ 30 – 35% nên những con gà đủ 9 cựa đang trở thành của hiếm.
Gà chín cựa là lễ vật trong những dịp trọng đại của người Mường. Vào dịp năm mới, người Mường tập trung tại nhà ngài, dâng lên tổ tiên, ông bà những lễ vật thể hiện khát vọng và ước mơ về cuộc sống tự do vươn tới ấm no, hạnh phúc. Tại đây, trai gái trong bản sẽ cùng nhau tái hiện điệu múa Mỡi, một nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Mường huyện Tân Sơn.
Tại xã Tân Phú, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ gà chín cựa được nuôi trong điều kiện thả tự nhiên nên khả năng thích nghi với môi trường sống và khả năng chống chịu dịch bệnh cao. Gà chín cựa rất khỏe, thông minh, phản xạ và tốc độ theo bản năng của gà rừng: lên đồi đào giun, bắt dế, tối về ngủ sàn, ngủ cây.
Thịt gà chín cựa rất thơm ngon và hàm chứa nhiều ý nghĩa tâm linh, nhắc nhớ mọi người về gốc gác con Lạc cháu Hồng, biết ơn nguồn cội. Thêm nữa, người xưa thường quan niệm, đồ cúng lễ thì chọn số 9 là số lẻ đẹp nhất, tượng trưng cho sự vĩnh cửu, may mắn, tài lộc. Hơn nữa, những năm gần đây, loại gà bộ từ 8-9 cựa vẫn vô cùng hiếm. Đây cũng chính là lý do dù giá lên tới hàng chục triệu đồng nhưng không phải cứ có tiền là mua được.
Vào dịp tết Canh Tý, mỗi cặp gà nhiều cựa có giá 1,2 – 1,5 triệu đồng. Lứa gà tết vừa đủ tuổi, cân nặng xuất chuồng, lái buôn các vùng đã kháo nhau đặt hàng loại đặc sản này, cung cấp cho thị trường.
Gà chín cựa được nhiều đại gia, tay chơi gà “săn lùng” với giá hàng chục triệu đồng về chơi tết, làm cảnh. Tại trang trại gà nhiều cựa của anh Đức hiện có 5 con gà đủ 9 cựa và nhiều cặp gà lộc – phát (gà trống 8 cựa, gà mái 6 cựa) được nhiều tay chơi gà trả giá hàng chục triệu đồng.
Năm 2012, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Danh mục bổ sung nguồn gen vật nuôi quý hiếm cần được bảo tồn, trong đó có giống gà nhiều cựa Phú Thọ.
Nghi Vân (t.h)
Xem thêm:
Lần đầu tiên, trình tự gen chi tiết của “con lai ngoài hành tinh” được giải mã
Tân Thế Kỷ Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực
