Thiên Sơn tuyết liên (hoa sen tuyết của Thiên Sơn) là loài hoa trước đây xuất hiện trong các bộ phim kiếm hiệp, tiên hiệp của Trung Quốc với công dụng cải lão hoàn đồng, tăng công lực, chữa vết thương… Những tưởng chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng con người nhưng loài hoa này thực sự tồn tại trong giới tự nhiên.
Từ thời nhà Thanh, một học giả Trung Hoa đã xác nhận phát hiện ra loài hoa này. Năm 2018, loài hoa này mới được ghi nhận ở đỉnh Thiên Sơn. Đến năm 2020, loài hoa tiên hiệp này được ghi nhận có ở Dzungarian Gobi, núi Baitag Bogd, Mông Cổ – cách điểm phát hiện đầu tiên 250km. Trước đó, người Tân Cương đã truyền nhau nhiều đời về kết tinh của Thiên Sơn tuyết liên, dù chưa xác nhận khoa học loài hoa này có sinh trưởng tại đây.
Như tên gọi, Thiên Sơn tuyết liên là một loài hoa “kỳ diệu” của tạo hoá: chúng có thể nảy mầm, sinh trưởng, ra hoa trong thời tiết lạnh lẽo giữa khe núi cao hàng nghìn mét so với mực nước biển. Loài hoa này được mệnh danh là bách thảo chi vương (vua của trăm loài dược bảo), thuộc dòng rất hiếm, chỉ sinh trưởng ở độ cao trên 2.500m so với mực nước biển, giới hạn ghi nhận vào năm 2018 là 4.000m.
Thiên Sơn tuyết liên chỉ mọc ở những khe núi đá. Từ mảnh đất cằn cỗi, ít ỏi, địa hình hiểm trở, cheo lẹo, mọc ra một đoá hoa trắng yêu kiều, bung xoè như bông sen giữa tuyết trắng. Người đời ví rằng, sở dĩ Thiên Sơn tuyết liên có hình dáng như vậy là nhờ kết tinh từ gió, mây và tuyết.
Đặc điểm độc đáo của Thiên Sơn tuyết liên hiếm loài nào có được là khoảng thời gian từ khi nảy mầm tới lúc nở hoa mất tới 5 – 7 năm, tuy nhiên toàn bộ quá trình sinh trưởng thực tế của nó chỉ trong khoảng 8 tháng. Hạt tuyết liên nảy mầm ở 0 độ C, tăng trưởng trong vùng 3 – 5 độ C và chịu được hạn mức lạnh -21 độ C. Ngoài ra, chỉ 5% số hạt Thiên Sơn tuyết liên nảy mầm thành công.
Riêng quá trình phát triển của Thiên Sơn tuyết liên cũng đã có thể coi là một điều kỳ diệu của “mẹ thiên nhiên”. Nhờ quá trình này mà loài hoa sở hữu nhiều dược tính cao cường, giới y học mệnh danh tuyết liên là tiên dược. Theo đó, một số công dụng nổi bật có thể kể đến như: giải độc, hỗ trợ điều trị bệnh phổi, đau nhức cơ thể, các bệnh phong thấp – thận hư, bồi bổ sinh lực nam giới, thống kinh nữ giới… Loài hoa này có tính nhiệt cao, tương truyền sau khi ăn vào, người ta có thể cởi trần đi trong tuyết mà không cảm lạnh.
Từ xưa, loài hoa này đã được người Trung Quốc sử dụng như một vị thuốc quý không thua gì nhân sâm. Chúng có khả năng trị được những chứng bệnh như đau đầu, cao huyết áp và rối loạn kinh nguyệt. Tuyết Liên chỉ mọc trên những vách đá có độ cao trên 4.000m so với mực nước biển và có thể nở ngay trong tuyết.
Tuyết liên được sử dụng trong y học từ hàng trăm năm nay. Người Tân Cương thường nói sở dĩ Tuyết liên có một hình dáng yêu kiều như vậy là do nó được kết tinh từ gió, mây và tuyết.
Tuyết liên có rễ màu đen, lá xanh và thường treo mình trên các vách núi.Dân tộc Hán đã coi loại hoa này là một loại dược phẩm quý chuyên điều trị bệnh phong thấp. Người Duy Ngô Nhĩ thì sử dụng nó trong điều trị các bệnh liên quan đến phụ khoa.
Đặc điểm độc đáo của Thiên Sơn tuyết liên hiếm loài nào có được là khoảng thời gian từ khi nảy mầm tới lúc nở hoa mất tới 5 – 7 năm, tuy nhiên toàn bộ quá trình sinh trưởng thực tế của nó chỉ trong khoảng 8 tháng. Hạt tuyết liên nảy mầm ở 0 độ C, tăng trưởng trong vùng 3 – 5 độ C và chịu được hạn mức lạnh -21 độ C. Ngoài ra, chỉ 5% số hạt Thiên Sơn tuyết liên nảy mầm thành công.
Ngày nay, loài hoa này đã được nhân rộng và hiện diện ở các nước châu Úc, châu Âu, châu Á. Đó là nhờ Tiến sĩ Ichiro Ohga là một nhà thực vật học người Nhật từ đầu thế kỷ 19, sau khi nghe đến loài hoa này trên đất Tây Tạng nên vào mùa Hè thập niên 1920 đã cùng đoàn tùy tùng lặn lội khảo sát trên vùng tuyết giá băng Himalayas để tìm bằng được giống hoa này, để chứng minh tuyết liên hoa chỉ là tương truyền trong nhân gian hay là hiện hữu trong đời sống.
Cuối cùng đoàn đã tìm thấy hạt giống của tuyết liên hoa. Sau khi thí nghiệm bằng phương pháp định tuổi bàng đồng vị carbon, xác định được hạt tuyết liên hoa có số tuổi khoảng trên ngàn năm.
Tại Việt Nam, Thiên Sơn tuyết liên cũng là thực phẩm quý hiếm được giới nhà giàu săn lùng để bồi bổ sức khoẻ hoặc đem biếu tặng. Chúng có giá từ hàng triệu đồng trở lên.
Tuy nhiên điều đáng buồn là tuyết liên đang trong tình trạng cực kỳ nguy cấp (theo IUCN từ năm 2020), đứng trước nguy cơ tuyệt chủng do bị khai thác quá mức làm thuốc cổ truyền.
Nghi Vân (t/h)
BÀI CHỌN LỌC:
