Tư Mã Quang (1019-1086), tên chữ Quân Thực, người huyện Hạ thuộc Sơn Tây, là một nhà văn, nhà sử học thời Bắc Tống, làm quan 4 triều. Ông từng là người chủ trì biên soạn bộ lịch sử đệ nhất của Trung Quốc là ‘Tư trì thông giám’, đồng thời ông còn là một nhà nho giáo hóa điển hình được người xưa nay kính ngưỡng.
Tư Mã Quang đã chỉ ra, nhìn vào vấn đề tài đức, đại khái có thể phân chia thành: Người có tài đức đủ cả thì gọi là ‘Thánh nhân’, người bất tài vô đức thì gọi là ‘người ngu’, người mà đức hạnh nhiều hơn tài năng thì được gọi là ‘quân tử’, người dựa vào tài năng để thắng đức hạnh thì gọi là ‘tiểu nhân’. Lúc chọn nhân tài, quan điểm của Tư Mã Quang là phải trọng dụng thánh nhân, quân tử, nếu không có hai người này thì thà rằng dùng ‘người ngu’ cũng không cần ‘tiểu nhân’.
Truy cứu nguyên nhân, Tư Mã Quang cho rằng, bởi vì người quân tử có tài năng thì có thể hành thiện, còn tiểu nhân có tài năng thì sẽ hành ác. Người ngu làm việc ác nhưng vì tài trí không đủ nên không làm nổi, còn tiểu nhân có mưu trí thì đủ để trợ giúp họ gian xảo dối trá, cũng đủ sức giúp họ hành bạo ngược, giống như hổ thêm đôi cánh, gây nguy hại không gì sánh kịp.
Tư Mã Quang cũng nói thêm rằng, người có đức sẽ được tôn kính, người có tài sẽ được mọi người yêu mến. Tuy nhiên, người được kính trọng thì dễ bị người giữ khoảng cách, còn người được yêu mến thì dễ gần gũi. Khi tuyển chọn, phần lớn nhà tuyển dụng bị tài năng của ứng viên che mắt mà quên chú ý đến đức hạnh của họ. Từ xưa đến nay, phần lớn những hôn quân, gian thần, kẻ phá gia chi tử, họ đều là người có thừa tài hoa nhưng lại thiếu đức hạnh, do đó mới khiến cho nước mất nhà tan. Những hôn quân bạo chúa nổi tiếng trong lịch sử như Ân Trụ Vương, Chu U Vương, Tùy Dạng Đế… Họ đều là người có tài nhưng vô đức, là kẻ tiểu nhân hại nước hại dân..
Đặc biệt là Ân Trụ Vương, ông là người có tư chất thông minh, hiểu biết rộng rãi, dũng lực vượt xa người bình thường, có thể tay không đánh nhau với dã thú, nhưng lại rất tự mãn, cự tuyệt nghe khuyên can, bỏ mặc quần thần. Ông tự khoe mình, cho rằng toàn bộ bản lĩnh của người trong thiên hạ đều không bằng ông. Vì thế ông đã trở nên tàn nhẫn hung bạo, xào nấu trung lương, mổ bụng kiểm tra thai nhi, gõ sương lấy tủy, hơn nữa còn mổ sống lấy tim gan của chú mình. Kết quả là chư hầu tứ phương cùng dân chúng đã rời bỏ ông ta, cuối cùng bị Chu Vũ Vương thảo phạt tiêu diệt, quốc vong thân đốt, khiến thiên hạ cười chê.
Vì vậy, Tư Mã Quang đã nhắc đi nhắc lại rằng khi chọn quân vương và đại thần thì cần phải đem tiêu chí đức hạnh đặt lên hàng đầu.
Theo Vision Times
San San biên dịch
