Khi nghệ sĩ tài ba bậc nhất thời Phục Hưng Michelangelo nhìn thấy đền Pantheon, ông đã nói rằng đó là thiết kế của các thiên thần, không phải của con người. Sau gần 2.000 năm, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra lời giải thích đáng cho cấu trúc kỳ lạ của ngôi đền La Mã cổ đại, Pantheon.
Một cuộc tranh luận đang diễn ra rằng, liệu nó có phải là một chiếc đồng hồ mặt trời hay không? Nếu câu trả lời là đúng thì với kích thước cao 43 m, dài 84 m, và rộng 58 m, Pantheon sẽ là chiếc đồng hồ mặt trời lớn nhất hành tinh.
Đền Pantheon, ngôi đền to lớn vĩ đại nằm ngay giữa lòng thủ đô Rome, cách quảng trường Novona không xa, hàng năm thu hút hàng triệu lượt khách du lịch đến với nước Ý, thật sự là một kỳ quan kiến trúc cổ đại.
Được xây dựng từ năm 113 đến 125 sau Công Nguyên, đền Pantheon là một trong những công trình kiến trúc lớn nhất thời cổ đại.
Có nhiều giả thiết xoay quanh việc hình thành ngôi đền Pantheon hiện tại. Một số nhà khảo cổ cho rằng ngôi đền từng trải qua hai vụ cháy lớn. Sau khi bị cháy lần thứ hai, đền Pantheon được xây lại mới hoàn toàn và tồn tại cho đến ngày nay. Trong lần xây dựng thứ hai, kiến trúc của ngôi đền có sự thay đổi. Trên ngôi đền có khắc nhiều thông tin về các kiến trúc sư và những vị vua đã giúp xây dựng, trùng tu đền.
Dòng chữ nằm bên trên mặt tiền của ngôi đền có nghĩa là: “Marcus Agrippa – con trai của Lucius, đã xây ngôi đền này vào lần thứ ba ông chấp chính”.
Hình thức và quy mô ngôi đền Pantheon vượt lên tất cả các đền đài Hy Lạp – La Mã có trước đó.
Mặt tiền của Pantheon tương tự những ngôi đền phong cách Hy Lạp – La Mã với 8 cột trụ bằng đá hoa cương xám. Tiếp đến là ba hàng cột trụ đá hoa cương hồng chia tiền sảnh đền làm ba phần, trong đó phần giữa dẫn vào phía trong đền.
Trung tâm đền Pantheon là tòa nhà hình trụ tròn, bên trên có vòm hình bán cầu với đường kính 43,44m. Đây là mái vòm lớn nhất trong suốt 13 thế kỷ, cho đến khi mái vòm nhà thờ Santa Maria del Fiore ở Florence của Brunelleschi lấy mất ngôi vị quán quân này.
Trên đỉnh của mái vòm có một vòng tròn trống đường kính 8,92m, là chỗ duy nhất đưa ánh sáng tự nhiên vào phía trong đền, một giải pháp chiếu sáng gây được ấn tượng rất mạnh cho con người trong một không gian cao lồng lộng.
Ở đây vào những ngày nắng, du khách sẽ được thưởng thức một luồng ánh sáng huyền bí dội từ trên xuống cứ như mái vòm là bầu trời che chở cả thế giới do các vị thần tạo nên.
Trong hai ngày xuân phân và thu phân, vào tháng 3 và tháng 9, ánh sáng mặt trời chiếu qua lỗ hổng sẽ đến đúng chỗ nối giữa tường và mái vòm ở cửa lớn phía bắc của ngôi đền. Một căn phòng phía trên cửa ra vào cho phép một phần nhỏ ánh sáng chiếu xuống sân trong của tiền sảnh. Sẽ chỉ có một khoảng thời gian ngắn trong năm nhìn thấy được ánh sáng mặt trời nếu các cửa chính của ngôi đền được đóng lại.
Một điểm thú vị nữa là bán kính của mái vòm đúng bằng độ cao của bức tường chống đỡ nó. Để chịu tải được mái vòm khổng lồ đó, tường đền hình trụ này phải dày đến 6,20m. Với đường kính vòm 43,3m, việc xây dựng mái vòm Pantheon là một kỳ công, bởi thuở ấy người La Mã chưa có cốt thép. Bê tông không cốt thép của mái vòm là công nghệ xây dựng thất truyền mà mãi sau này giới khoa học mới tìm ra được bằng phương pháp giám định chất liệu.
Trong thiết kế của đền Pantheon, người ta tìm thấy những con số của Tỷ lệ vàng (Con số vàng Fibonacci, hay con số 1,618). Ngoài ra, bên trong đền thờ cũng tìm thấy con số Pi (π).
Và điều ấn tượng hơn là, chúng ta cũng bắt gặp con số e = 2,72, vốn là hằng số toán học quan trọng, cơ số của Lôgarit tự nhiên. Cả 3 con số được bao hàm trong cấu trúc đền Pantheon cũng được tìm thấy trong tự nhiên, hiện diện trong tạo hóa, và không thứ gì có thể hoạt động nếu thiếu chúng.
***
Giulio Magli, một nhà lịch sử chuyên nghiên cứu các kiến trúc cổ thuộc Đại học Bách khoa Milan ở Italy và Robert Hannah, đã phát hiện ra rằng: chính xác vào giữa trưa trong thời gian xảy ra điểm phân (equinox) vào tháng Ba, một chùm sáng hình tròn chiếu xuyên qua mắt đền (oculus) và rọi sáng lối vào uy nghiêm của ngôi đền Pantheon. Từ đó họ đưa ra giả thiết rằng đây cũng là thời điểm Hoàng đế La Mã bước vào ngôi đền để làm lễ.
Giáo sư Magli nói: “Hoàng đế được chiếu sáng như thể ông ta đang ở trong xưởng phim. Người La Mã cổ đại tin rằng quan hệ giữa Hoàng đế và thiên đường là chặt chẽ nhất vào thời gian xảy ra điểm phân trong năm.”
Giáo sư Robert Hannah còn cho biết kiến trúc ngôi đền Pantheon với một bán cầu rỗng có lỗ hổng trên đỉnh là một kiểu đồng hồ mặt trời dùng để tính thời gian của người La Mã.
Khi nghệ sĩ tài ba bậc nhất thời Phục Hưng Michelangelo nhìn thấy Pantheon, ông đã nói rằng đó là thiết kế của các thiên thần, không phải của con người. Điện Pantheon cũng đã chứng tỏ tầm ảnh hưởng quan trọng đối với kiến trúc sư vĩ đại thời Phục hưng Andrea Palladio, cũng như vô số kiến trúc sư sau này, ở châu Âu và hơn thế nữa.
Pantheon nghĩa là “nhà của các vị thần”, chính mái vòm của công trình tượng trưng cho vòm trời, nơi các vị thần ngự trị và bằng cách đánh dấu các ngày phân điểm trong năm, Pantheon sẽ là nơi đưa các vị hoàng đế La Mã lên vương quốc của các vị thần.
*****
Đến nay, ngôi đền Pantheon vẫn còn vững chãi với những cánh cửa bằng đồng và các cột đá hoa cương. Với vật liệu bê tông, gạch nung và đá ốp, bằng những tính toán thông minh và chính xác, đền Pantheon xứng đáng là đỉnh cao của tư duy kỹ thuật thời La Mã cổ đại.
Minh Đăng
Xem thêm:
Dãy núi trắng giữa đồng bằng xanh tươi này thật ra là một thảm họa của môi trường
Dòng sông sôi tử thần ở rừng Amazon: luộc chín tất cả mọi thứ
Kỳ dị bộ tộc ẩn trong rừng sâu Amazon, hỏa táng lấy tro làm thức ăn
Tân Thế Kỷ Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực
