Các công ty nam châm đất hiếm lớn của Hàn Quốc, Trung Quốc, bao gồm đơn vị cung ứng cho Apple, đang chuyển hướng đến Việt Nam. Việc khai thác và sử dụng đất hiếm là vấn đề luôn được dư luận quan tâm.
VNE dẫn tin từ Reuters cho biết, tập đoàn Star Group Industrial (SGI – của Hàn Quốc, chuyên sản xuất nam châm) và Baotou INST Magnetic (Trung Quốc) sẽ tham gia vào việc chuyển dây chuyền lắp ráp khỏi Trung Quốc như nhiều công ty thuộc lĩnh vực điện tử, ôtô khác.
Điều này diễn ra trong bối cảnh hạn chế thương mại ngày càng gia tăng, thậm chí đã có khách hàng yêu cầu doanh nghiệp phải dịch chuyển.
SGI đang đầu tư 80 triệu USD vào một nhà máy mới tại Việt Nam. Việc sản xuất sẽ bắt đầu từ 2024. Nhà máy này sẽ tăng gần gấp đôi sản lượng hiện tại là 3.000 tấn một năm từ các nhà máy ở Hàn Quốc, Trung Quốc.
Công ty này cho biết họ lấy phần lớn đất hiếm từ Trung Quốc nhưng đang tìm kiếm nguồn thay thế ở Việt Nam và Australia, đồng thời có kế hoạch phát triển một cơ sở chế biến tại Việt Nam.
Baotou INST Magnetic dự kiến bắt đầu hoạt động vào đầu tháng tới tại một nhà máy thuê ở phía bắc Việt Nam sau khi được địa phương chấp thuận vào tháng 6. Đây là công ty nam châm lớn chuyên về thiết kế mạch, được thêm vào danh sách nhà cung ứng của Apple vào 2021.
Việc mở rộng hoạt động sang Việt Nam của công ty này theo yêu cầu của khách hàng nhằm đa dạng hóa hoạt động kinh doanh trong bối cảnh căng thẳng thương mại ngày càng gia tăng.
Luxshare và Foxconn cũng nằm trong số các nhà cung cấp chính của Apple sản xuất các sản phẩm có nam châm tại Việt Nam, như máy tính bảng iPad và máy tính xách tay MacBook.
Nam châm đất hiếm là ngành sản xuất chiến lược do là yếu tố cốt yếu trong sản xuất xe điện, tua-bin gió, vũ khí, điện thoại thông minh. Hiện Trung Quốc là nước thống trị về nam châm và kim loại đất hiếm để làm ra sản phẩm này. 92% sản lượng nam châm trên toàn cầu do Trung Quốc cung cấp; nước này cũng chiếm ưu thế trong khai thác, chế biến quặng.
Tuy nhiên, Việt Nam đang nổi lên là đối thủ để cạnh tranh. Những người trong ngành đánh giá, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm chưa được khai thác đứng sau Trung Quốc, cùng ngành công nghiệp chế biến liên quan non trẻ.
Chẳng hạn, dự án của SGI tại Việt Nam đặt mục tiêu đến 2025 đạt sản lượng 5.000 tấn nam châm neodymium (nam châm đất hiếm được tạo ra từ hợp chất của Neodymi, sắt, Bo) cao cấp mỗi năm, đủ cho 2 triệu xe điện.
Bộ Năng lượng Mỹ trích dẫn dữ liệu của Adamas Intelligence cho thấy, Việt Nam đang sản xuất 1% lượng nam châm trên toàn thế giới.
Theo ước tính của Project Blue (đơn vị tư vấn vật liệu hiếm), nếu nhà máy của SGI hoạt động hết công suất sẽ tạo ra gần 3% sản lượng toàn cầu vào năm 2022. Dữ liệu thương mại của Mỹ chỉ ra, con số này tương đương gần một nửa lượng nam châm neodymium nhập khẩu vào nước này năm ngoái.
Giới chức Mỹ cũng tỏ ra quan tâm nhiều hơn với tiềm năng đất hiếm của Việt Nam. Hàn Quốc cũng ký một thỏa thuận với Việt Nam hồi tháng 6 để tăng cường chuỗi cung ứng các khoáng sản quan trọng.
Các nhà sản xuất nam châm bị thu hút đến Việt Nam vì chi phí lao động thấp, khả năng tiếp cận nhiều thị trường nhờ vào một loạt FTA mà Việt Nam đã ký kết. Họ cũng muốn tiếp cận với các khách hàng có trụ sở tại Việt Nam, ví dụ các nhà sản xuất ôtô, công ty điện tử, vốn đang cảnh giác hơn với việc phụ thuộc nguồn cung từ Trung Quốc.
Theo một nguồn tin giấu tên, Reuters cho biết, Việt Nam là nước duy nhất ngoài Trung Quốc có tất cả giai đoạn của chuỗi cung ứng nam châm, từ khai thác đất hiếm đến sản xuất hạ nguồn.
Những điều cần biết về đất hiếm
Một số người nghĩ rằng việc sử dụng đất hiếm có vấn đề, đặc biệt là do việc khai thác chúng thường không có trách nhiệm với môi trường. Hơn nữa, các điều kiện khai thác gây ô nhiễm đến mức Trung Quốc nắm giữ gần 80% thị trường thế giới. Không chỉ thế, tinh chế chúng là cực kỳ ô nhiễm. Nó giải phóng chất thải độc hại và thậm chí cả phóng xạ.
Cái tên “đất hiếm” xuất phát từ việc chúng được phát hiện vào cuối thế kỷ 18 trong quặng (do đó có tên là “đất”), loại quặng này không phổ biến vào thời điểm đó và rất khó để tách chúng ra bằng kỹ thuật.
Đất hiếm là 17 kim loại: scandium, yttrium, 15 lanthanide (Lanthanum, Cerium, Praseodymium, Neodymium, Promethium, Samarium, Europium, Gadolinium, Terbium, Dysprosium, Holmium, Erbium, Thulium, Ytterbium, và Lutecium).
Trái ngược với tên gọi “đất hiếm”, những kim loại khá dồi dào trong vỏ Trái đất này lại tồn tại với nồng độ thấp trong quặng, đặc biệt là trường hợp của lanthanum, neodymium, cerium chiếm 90% sản lượng đất hiếm trên thế giới. Được sử dụng nhiều nhất là cerium (40,2% lượng đất hiếm được tiêu thụ), lanthanum (27,8%) và neodymium (17,6%).
Trái ngược với cái tên “đất hiếm”, sự phong phú của đất hiếm trong lớp vỏ Trái đất lớn hơn nhiều so với nhiều kim loại thường được sử dụng khác. Nồng độ của chúng cao gấp ba lần so với đồng và hai lần so với kẽm, hai kim loại được sử dụng rộng rãi, dùng trong công nghiệp và có mặt trong nhiều loại hàng hóa thông dụng.
Nói cách khác, trữ lượng có thể khai thác của đất hiếm ít quan trọng hơn nhiều so với trữ lượng của nhiều kim loại chiến lược khác. Một số kim loại khác như lithium và coban được sử dụng trong pin lithium-ion không phải là đất hiếm.
Đất không hiếm
Trung Quốc, mặc dù vẫn là nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới, nhưng không nắm giữ phần lớn trữ lượng, chỉ chiếm 30 đến 40% trong số đó theo ước tính. Brazil (với trữ lượng ước tính 22 triệu tấn, hơn một nửa của Trung Quốc), Ấn Độ, Mỹ, Canada, Nga, Úc, Nam Phi, Việt Nam, Thái Lan và một số quốc gia ở Đông Phi, trong số những quốc gia khác, có trữ lượng đáng kể.
Năm 2018, Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS) ước tính rằng trữ lượng oxit đất hiếm của thế giới lên tới 130 triệu tấn cho sản lượng hàng năm vào năm đó là 170.000 tấn.
Đất hiếm không hiếm chút nào, trữ lượng thế giới nhiều, phân bổ khắp 5 châu, lâu dài không sợ thiếu.
Nếu Trung Quốc nắm giữ phần lớn sản lượng, đó chỉ là do nước này bán phá giá. Nhưng sự tăng trưởng về nhu cầu đã bắt đầu đảo ngược xu hướng và nhiều mỏ mới đang mở ra trên khắp thế giới.
Đất hiếm chủ yếu được sử dụng trong các ứng dụng như sản xuất nam châm vĩnh cửu, dùng để giảm khối lượng và trọng lượng của động cơ điện và máy phát điện, bộ chuyển đổi xúc tác cho ô tô, cracking dầu mỏ…, đánh bóng kính, sản xuất pin, một số hợp kim luyện kim, công nghiệp thủy tinh, gốm sứ (nhuộm màu, tẩy màu…) v.v… Không chỉ thế, chúng còn được sử dụng trong lĩnh vưc y tế, năng lượng hạt nhân, quốc phòng…
Nếu như khi bắt đầu khai thác, đất hiếm được sử dụng để sản xuất gạch, hợp kim chịu lửa và thuốc nhuộm cho các đồ vật bằng đất nung, thì việc sản xuất đã bắt đầu từ những năm 60 với việc sử dụng chúng trong các ống tia âm cực của tivi màu.
Ngày nay, các đặc tính điện tử, từ tính, xúc tác, quang học, phát quang và cơ học của chúng khiến chúng trở thành “mỏ vàng” cho ngành công nghệ.
Đất hiếm có thể được tìm thấy trong màn hình phẳng, đèn tiết kiệm năng lượng, đèn LED, lazer, radar, ổ cứng máy tính, vây động cơ phản lực, máy bơm nhiệt và hệ thống điều hòa không khí, ứng dụng điện lạnh, một số tấm quang điện, đánh bóng kính, một số loại động cơ điện, làm chất xúc tác trong ngành công nghiệp lọc dầu và hóa dầu và trong bộ chuyển đổi xúc tác cho xe có động cơ đốt trong… tóm lại là trong rất nhiều ứng dụng công nghiệp.
26% đất hiếm được sử dụng trên toàn thế giới làm chất xúc tác trong ngành dầu khí và trong bộ chuyển đổi xúc tác cho ô tô động cơ đốt trong.
Khoảng 20 đến 23% được sử dụng trong sản xuất nam châm vĩnh cửu cho động cơ điện. Ưu điểm của nam châm đất hiếm là khối lượng và trọng lượng cần thiết để có hiệu suất từ tính tương đương thấp hơn nhiều so với nam châm được chế tạo bằng công nghệ khác.
Hoàng Nam tổng hợp.
Lễ xá tội vong nhân người Hoa và câu chuyện “Thần thông không thắng được nghiệp lực”
Tân Thế Kỷ *Truyền Thống – Nhân Văn – Trung Thực*
