Sự xuất hiện của một tàu nghiên cứu Trung Quốc tới Maldives trong tuần này đã làm gia tăng thêm căng thẳng giữa chính quyền Bắc Kinh và Ấn Độ.
Tàu Hướng Dương Hồng 3 thông báo họ “cập cảng, luân chuyển nhân sự và bổ sung”, và nhìn bề ngoài đây chỉ là một điểm dừng hoàn toàn vô hại.
Nhưng đó không phải là điều đang được chính quyền Delhi nhìn nhận. Thay vào đó, sự hiện diện của con tàu ít nhất đã tăng thêm sức ép lên mối quan hệ ngoại giao hai nước. Có nhận định rằng, việc dừng lại của con tàu có thể là một sứ mệnh thu thập dữ liệu mà sau này có thể được quân đội Trung Quốc sử dụng trong các hoạt động tàu ngầm.
Tất nhiên, các chuyên gia Trung Quốc đã bác bỏ mối quan ngại trên. Phía Trung Quốc nói rằng “Các tàu Trung Quốc thực hiện công việc nghiên cứu khoa học ở Ấn Độ Dương. Hoạt động của họ trên biển cả là hoàn toàn hợp pháp”.
Một cựu đại tá quân đội Trung Quốc đang làm việc tại Trường Đại Học Thanh Hoa nước này nói rằng: “Đôi khi các tàu cần được bổ sung nhiên liệu, thực phẩm và nước. Vì vậy, họ cập cảng ở nước thứ ba, điều này là bình thường. Vì vậy, chính phủ Ấn Độ không nên làm ầm ĩ về điều đó. Ấn Độ Dương không phải là biển của Ấn Độ”.
Đây không phải là lần đầu tiên Trung Quốc – nước đang cạnh tranh sự ảnh hưởng với Ấn Độ cử một trong những tàu của họ đi gần vùng biển này.
Hai tàu ngầm hải quân Trung Quốc đã ghé cảng Colombo vào năm 2014 và hai tàu nghiên cứu Trung Quốc đã đến thăm Sri Lanka, gần mũi phía nam Ấn Độ, trong hai năm qua, và điều này khiến Ấn Độ không hài lòng.
Những người đến đây đến khi Trung Quốc, quốc gia đã cho Colombo vay hàng tỷ đô la, đã xâm nhập đáng kể vào Sri Lanka.
Tàu nghiên cứu Hướng Dương Hồng 3 trên thực tế ban đầu dự định đến thăm Colombo để tiếp nhiên liệu trước khi tới Maldives. Nhưng điều đó hiện đã bị gác lại – theo Tharaka Balasuriya, Ngoại trưởng cấp dưới của Sri Lanka.
Ông này nói với báo giới: “Trong một năm này, chúng tôi muốn phát triển công nghệ và chuyên môn của mình để có thể tham gia vào các hoạt động nghiên cứu này trên cơ sở bình đẳng”.
Tuy nhiên, quyết định dừng các tàu nghiên cứu của Colombo được coi là phản ứng trước sự phản đối mạnh mẽ của Ấn Độ đối với các chuyến thăm của tàu Trung Quốc.
Maldives muốn nghiêng về Trung Quốc
Sự phản đối của Ấn Độ không tạo ra nhiều khác biệt ở Maldives.
Maldives bao gồm khoảng 1.200 đảo san hô và đảo san hô ở giữa Ấn Độ Dương, từ lâu đã nằm dưới phạm vi ảnh hưởng của Ấn Độ. Nhưng Mohamed Muizzu, người nhậm chức tổng thống vào tháng 11 và được coi là thân Trung Quốc, muốn thay đổi điều đó.
Ông vận động trên nền tảng ‘India Out’, yêu cầu Delhi rút khoảng 80 quân nhân Ấn Độ đóng trên đảo. Ấn Độ cho biết quân đội có mặt tại quốc đảo này để bảo trì và vận hành ba máy bay trinh sát và cứu hộ do Delhi tài trợ nhiều năm trước.
Chính phủ Maldives đã đưa ra tối hậu thư cho Delhi phải rút quân trước ngày 15 tháng 3, hai ngày trước cuộc bầu cử quốc hội của nước này. Cả hai nước đã bắt đầu các cuộc đàm phán cấp cao để giải quyết vấn đề.
Sau cuộc đàm phán ở Delhi vào tuần trước, Bộ Ngoại giao Maldives cho biết Ấn Độ đã đồng ý “thay thế nhân viên quân sự” và đợt đầu tiên sẽ rời đi trước ngày 10/3 và số còn lại vào tuần thứ hai của tháng 5.
Vào tháng 12, chính quyền của ông Muizzu cũng tuyên bố sẽ không gia hạn thỏa thuận khảo sát thủy văn với Ấn Độ đã được chính phủ trước đó ký kết để lập bản đồ đáy biển trong vùng lãnh hải Maldives.
Trên thực tế, các mối quan hệ đã xấu đi đến mức không một nhà lãnh đạo cấp cao nào của chính phủ Maldives tham dự một sự kiện gần đây do Cao ủy Ấn Độ tại Male tổ chức để đánh dấu Ngày Cộng hòa lần thứ 75 của Ấn Độ.
Trong khi đó, Trung Quốc đã trải thảm đỏ chào đón ông Muizzu khi ông có chuyến thăm cấp nhà nước 5 ngày tới Bắc Kinh vào tháng trước. Kể từ chuyến đi đó, các quan chức cấp cao của Trung Quốc đã đến thăm Maldives. Ông Muizzu cũng đã công bố một số dự án cơ sở hạ tầng do Trung Quốc tài trợ.
Sự thay đổi đột ngột trong quan điểm của Male đối với Trung Quốc đã làm dấy lên mối lo ngại ở Delhi, nơi coi quốc đảo này có ý nghĩa chiến lược.
Trung Quốc, với lực lượng hải quân đang mở rộng nhanh chóng, có thể cũng muốn tiếp cận một địa điểm chiến lược quan trọng như vậy – điều mà Ấn Độ muốn ngăn chặn.
Shyam Saran, cựu ngoại trưởng Ấn Độ, nói với BBC: “Tất nhiên, Maldives rất quan trọng; đó là sườn phía nam đại dương của Ấn Độ”.
Ông Saran nói: “Giống như chúng tôi đã rất dè dặt về những gì đang xảy ra ở Sri Lanka, chúng tôi cũng sẽ rất dè dặt về điều đó có thể xảy ra ở Maldives”.
Maldives đã đi quá xa
Đảng Dân chủ Maldives (MDP) đối lập và các đảng khác đã thúc giục chính phủ của ông Muizzu điều chỉnh đường lối, nói rằng việc chống lại một nước láng giềng khổng lồ như Ấn Độ không có lợi cho đất nước. Tuần trước MDP cho biết họ thậm chí còn dự tính tiến hành thủ tục luận tội ông Muizzu.
Là một quốc đảo nhỏ, Maldives phụ thuộc vào Ấn Độ về phần lớn lương thực, xây dựng cơ sở hạ tầng và tiến bộ công nghệ. Nhiều người Maldives tới Ấn Độ để chữa bệnh.
Người dân Maldives tranh luận về việc Ấn Độ ‘tẩy chay’ đất nước họ. Aik Ahmed Easa, một luật sư ở Male liên kết với MDP đối lập, nói với BBC: “Hầu hết mọi người ở đây đều nghĩ rằng chính phủ đã đưa thái độ thù địch chống lại Ấn Độ đi quá xa và điều đó hoàn toàn không cần thiết”.
Ông nói: “Maldives là một quốc gia nhỏ. Nhưng đây đang bước vào giai đoạn nguy hiểm khi chúng ta đang rơi vào giữa sự cạnh tranh giữa các siêu cường châu Á”.
Các chuyên gia cho biết, Trung Quốc có tham vọng chiến lược lớn hơn và có khả năng sẽ gửi thêm tàu tới khu vực Ấn Độ Dương để nghiên cứu hải dương học hoặc để bảo vệ lợi ích thương mại của mình. Đối với Ấn Độ, thách thức sẽ là làm thế nào để chống lại ảnh hưởng ngày càng quyết đoán của Bắc Kinh trong khu vực mà Delhi coi là sân sau của mình.
Tàu Hướng Dương Hồng 03 có trọng tải 4.300 tấn, được phân loại là tàu “nghiên cứu” lập bản đồ đáy Ấn Độ Dương. Các hoạt động nghiên cứu như vậy cung cấp dữ liệu giá trị để phục vụ công tác dự đoán thảm họa thiên nhiên, như động đất dưới nước. Việc lập bản đồ cũng giúp Trung Quốc định hướng các vùng biển này để phục vụ hoạt động của tàu ngầm và thiết bị không người lái dưới nước trong tương lai.
Việc Maldives cho phép tàu Trung Quốc cập cảng diễn ra trong bối cảnh quan hệ giữa Male và New Delhi đang căng thẳng sau vụ ba quan chức cấp cao Maldives đăng những phát biểu gay gắt về Thủ tướng Narendra Modi trên mạng xã hội, gây phản ứng mạnh ở Ấn Độ.
Hoàng Nam lược dịch từ BBC.
