The Straits Times – Lo sợ trước môi trường an ninh ngày càng tồi tệ, Nhật Bản muốn xuất khẩu vũ khí sát thương trực tiếp sang các nước, bao gồm cả các nước ở Đông Nam Á, nhằm đánh dấu sự thay đổi mô hình trong chính sách quốc phòng.
Điều này diễn ra trong bối cảnh Nhật Bản kêu gọi hành động nhiều hơn để bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ, bao gồm cả lời kêu gọi của các nhà lãnh đạo Đông Nam Á tại hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm 50 năm quan hệ Nhật Bản-ASEAN vào ngày 17/12.
Một quan chức Nhật Bản tham gia thảo luận hoạch định chính sách an ninh quốc gia nói với ST vào ngày 28/12 rằng Nhật Bản đang để mắt đến việc cung cấp những loại vũ khí này thông qua bán vũ khí trực tiếp hoặc thông qua khuôn khổ Hỗ trợ An ninh Chính thức (OSA).
Khung này đã được đưa ra vào tháng 4 như là sự bổ sung quân sự cho chương trình Hỗ trợ Phát triển Chính thức dân sự lâu đời.
Quan chức này cho biết Nhật Bản hy vọng sẽ tiếp thị và bán máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ tiếp theo mà nước này đang cùng phát triển với Anh và Ý cho các nước, bao gồm cả các nước thành viên ASEAN.
Họ cũng đang xem xét mở rộng các điều kiện để có thể chuyển giao thiết bị quốc phòng, vốn hiện bị hạn chế trong các hoạt động thuộc 5 hạng mục: cứu hộ, vận chuyển, cảnh báo, giám sát và rà phá bom mìn.
Chính phủ Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền của Thủ tướng Fumio Kishida muốn xóa bỏ hoàn toàn các danh mục này và đánh giá nhu cầu trên cơ sở từng trường hợp cụ thể.
Nhưng trước hết, vào ngày 22 tháng 12, người ta đã quyết định rằng vũ khí sát thương có thể được chuyển giao theo yêu cầu và nếu thấy cần thiết, để thực hiện nhiệm vụ hoặc để tự bảo vệ, chẳng hạn như súng máy 20 mm trên tàu quét mìn hoặc tàu vận tải.
Điều này cũng sẽ áp dụng cho các thỏa thuận OSA, dựa trên các nguyên tắc chuyển giao thiết bị quốc phòng của Nhật Bản. Theo OSA, Nhật Bản sẽ viện trợ thiết bị quân sự cho Philippines, Bangladesh, Malaysia và Fiji, trong đó Việt Nam và Djibouti sẽ là những nước tiếp theo.
Quan chức này cho biết các quyết định chính sách sẽ được đưa ra theo từng giai đoạn, trong đó Nhật Bản có thể sẽ đưa ra các hướng dẫn vào tháng 2 năm 2024 về việc bán vũ khí được sản xuất chung với các nước khác.
Nhật Bản hy vọng sẽ khởi động lại ngành công nghiệp quốc phòng vốn đang suy yếu do thiếu lợi nhuận. Lệnh cấm xuất khẩu quốc phòng tự áp đặt từ những năm 1970, với một số miễn trừ, có nghĩa là Lực lượng Phòng vệ quân sự (SDF) của Nhật Bản là khách hàng duy nhất.
Nhưng mọi thứ đang dần thay đổi kể từ khi cố thủ tướng Shinzo Abe bãi bỏ lệnh cấm vào năm 2014, cho phép xuất khẩu vũ khí phi sát thương.
Nhật Bản đã lật sang một trang lịch sử vào ngày 20/12, khi Philippines chuyển giao đơn vị radar giám sát trên không tiên tiến do Mitsubishi Electric bán như một phần trong hợp đồng quốc phòng đầu tiên của Nhật Bản. Manila đã mua bốn đơn vị radar trong một thỏa thuận trị giá 100 triệu USD để tăng cường giám sát các tàu và máy bay Trung Quốc.
Tiếp theo đó là một động thái mang tính bước ngoặt khác hai ngày sau đó, khi Nhật Bản sửa đổi hướng dẫn của mình để cho phép bán tên lửa đánh chặn Patriot cho đồng minh an ninh của mình là Hoa Kỳ, một động thái sẽ gián tiếp mang lại lợi ích cho Ukraine.
Theo quy định mới, Nhật Bản có thể bán lại vũ khí do nước này sản xuất với sự cho phép của nước ngoài để sử dụng riêng cho những người nắm giữ bằng sáng chế.
Tên lửa Patriot do Mitsubishi Heavy Industries sản xuất theo giấy phép của Lockheed Martin và RTX của Mỹ. Mặc dù các chuyến hàng sẽ chỉ được thực hiện sớm nhất trong quý đầu tiên của năm 2024, nhưng điều này sẽ rất có ý nghĩa vì đây là lần xuất khẩu vũ khí sát thương đầu tiên của Nhật Bản.
Nhật Bản dự kiến sẽ bán các tên lửa đánh chặn này với giá khoảng 500 triệu yên (4,7 triệu USD) mỗi chiếc, với quyết định về quy mô lô hàng sẽ được đưa ra trong khi xem xét nhu cầu phòng thủ của chính Nhật Bản.
Washington đã tìm kiếm sự giúp đỡ của Tokyo để bổ sung kho tên lửa Patriot do Nhật Bản sản xuất đã cạn kiệt, vì nước này cung cấp tên lửa cho Ukraine trong cuộc chiến chống lại Nga. Kyiv cũng đang tăng cường kêu gọi hỗ trợ phòng không khi Moscow bắt đầu một cuộc tấn công mùa đông mới.
Nhật Bản khẳng định rằng lô hàng tên lửa không làm suy yếu chính sách từ bỏ chiến tranh của nước này là không trực tiếp tham gia chiến đấu tích cực vì vũ khí sẽ được sử dụng bởi Lực lượng Hoa Kỳ chứ không phải ở Ukraine.
Mặc dù Mỹ có thể chuyển tên lửa do Nhật Bản sản xuất cho nước thứ ba, nhưng điều này phụ thuộc vào sự cho phép của Nhật Bản và không thể triển khai tới bất kỳ quốc gia nào đang có chiến tranh.
Nhật Bản cũng có giấy phép sản xuất vũ khí với Anh, Pháp, Đức, Ý, Bỉ, Thụy Điển và Na Uy. Điều này có nghĩa là các quy định mới cũng có thể mở ra cơ hội bán đạn pháo 155 mm cho Anh, nếu được yêu cầu, để bổ sung vào kho dự trữ của Anh khi London gửi đạn dược của mình tới Ukraine.
Đây chỉ là bước đầu tiên trong mục tiêu dài hạn của Nhật Bản nhằm củng cố vị thế là một nước xuất khẩu quốc phòng khả thi và cứu ngành công nghiệp nội địa đang gặp khó khăn của mình.
Một tài liệu của Hội đồng An ninh Quốc gia ngày 22/12 cho biết: “Việc chuyển giao thiết bị và công nghệ quốc phòng ra nước ngoài là công cụ chính sách quan trọng nhằm đảm bảo hòa bình và ổn định, đặc biệt là ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương”.
Công chúng trong nước cũng hào hứng với ý tưởng về một tư thế phòng thủ diều hâu hơn, với nhận thức đã thay đổi mạnh mẽ trong bối cảnh Nga xâm lược Ukraine, các vụ phóng tên lửa không ngừng của Triều Tiên và sự quyết đoán của quân đội Trung Quốc.
Tuy nhiên, phe đối lập chủ chốt sẽ đến từ Komeito, đối tác liên minh cấp dưới ôn hòa và tinh ranh hơn của chính phủ LDP, vốn đang “hãm phanh” để duy trì quan điểm nghiêm túc từ bỏ chiến tranh.
Kế hoạch bán vũ khí được đưa ra khi Nhật Bản đang tìm cách thể hiện mình là một đối tác an ninh đáng tin cậy trong bối cảnh niềm tin ngày càng suy giảm vào sự lãnh đạo của Mỹ trong khu vực khi nước này bị kéo dài bởi các cuộc xung đột trên nhiều mặt trận bao gồm ở Ukraine và Trung Đông cũng như những biến động chính trị trong nước.
Nhưng điều này đã làm dấy lên mối lo ngại về việc xây dựng quân đội trong khu vực, trong đó Trung Quốc có thể sẽ bị chỉ trích vì lịch sử Nhật Bản là một kẻ xâm lược trong chiến tranh.
Tiến sĩ Tosh Minohara, chủ tịch Viện nghiên cứu các vấn đề Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, nhận thấy sự thay đổi trong hướng dẫn ngày 22/12 là rất quan trọng, dù chỉ là một “bước đi nhỏ”.
Ông nói: “Cho đến nay, Nhật Bản khá kiên quyết về việc không xuất khẩu vũ khí sát thương, mặc dù trên thực tế họ đang xuất khẩu những gì thuộc về Mỹ sang Mỹ”. “Một trăm bước nhỏ dẫn đến một bước lớn, vì vậy điều quan trọng là Nhật Bản không đứng yên và tiếp tục thực hiện những bước nhỏ này theo hướng đúng đắn”.
Tiến sĩ Satoru Nagao, một thành viên không thường trú tại Viện nghiên cứu cố vấn Hudson của Hoa Kỳ, cho biết việc mở rộng các kênh bán hàng ra nước ngoài sẽ rất quan trọng để nâng cao năng lực công nghệ quốc phòng của Nhật Bản: “Nhật Bản phải phát triển dây chuyền sản xuất và tăng lợi nhuận, và đây là chỉ có thể thực hiện được khi có nhu cầu”.
Tờ báo bảo thủ Yomiuri kêu gọi Nhật Bản phải làm nhiều hơn nữa, trong một bài xã luận viết: “Nếu Nhật Bản không mở rộng giúp đỡ các nước đang bị xâm lược, nước này sẽ không thể tìm kiếm sự trợ giúp từ các quốc gia khác khi gặp tình huống khó khăn”.
“Điều quan trọng là cho phép xuất khẩu nhiều loại thiết bị quốc phòng và thể hiện công khai lập trường chống lại những thay đổi hiện trạng bằng vũ lực”.
Hoàng Nam/Straitstimes.
